تاثیر شگفت انگیز قرآن در رشد و تربیت خانواده

چکیده

خانواده اولین مدرسه ماست. والدین نیز اولین آموزگاران ما هستند. این نهاد آموزشی کوچک، همان جایی است که پایه و اساس افکار و رفتار ما را شکل می‌دهد و دسته‌ای از باورها را در ذهنمان حکاکی می‌کند. از همین رو بسیاری از مؤمنان، قرآن را به‌عنوان بهترین کتاب الهی، در مرکز تعالیم و تربیت خانوادگی‌شان قرار می‌دهند تا از تأثیر قرآن در خانواده خود بهره‌­مند شوند.

در این مقاله این موضوع را بررسی می‌کنیم که اگر بذر قرآن که بهترین کتاب هدایتگر است، در دل خانواده­ای نهادینه شود، چه تأثیراتی به جود می‌آورد؟ به‌عبارت‌دیگر، تأثیر انس با قرآن در تربیت خانواده چیست؟ در پاسخ به این پرسش می­توان گفت انس با قرآن از 3 طریق، بر تربیت خانواده تأثیر می­گذارد و باعث تضمین خوشبختی یک خانواده می‌شود. در ادامه این 3 تأثیر قرآن در خانه و خانواده را به طور کامل باهم بررسی می­کنیم. پس تا انتهای این مقاله درکنارمان باشید.

آشنایی با الگوهای شایسته

قرآن کریم مملو از داستان‌ها و حکایات خانواده­های شایسته و نمونه است؛ پدرانی خردمند همچون لقمان، یعقوب (ع) و نوح (ع)، مادرانی پاک‌دامن مانند مریم (س) و آسیه (س) و فرزندان نیکویی مثل یوسف (ع) و اسماعیل (ع). وقتی قرآن کریم را قرائت می­کنیم یا به حفظ آیات الهی می­پردازیم، با داستان این فرزانگان همراه می­شویم؛ درمی­یابیم که چرا خداوند برای پند و عبرت عالمیان، از این بزرگان در قرآن یاد کرده است و به‌راستی تربیت خانواده چه جایگاهی در قرآن دارد.

در میان همهٔ این الگوهای شایسته، خداوند از 2 خانواده به طرز ویژه­ای یاد می­کند و ویژگی‌های این 2 خانواده را، به‌عنوان اسوه‌های نیک، به دیگر انسان­ها معرفی می­کند:

خانواده حضرت زکریا (ع)

«فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْيى وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ کانُوا لَنا خاشِعینَ» ما هم دعای او را مستجاب کردیم، و یحیی را به او بخشیدیم و همسرش را [که نازا بود] برایش شایسته [ی بارداری] ساختیم، چرا که آنان [خاندانی بودند که] همواره در کارهای خیر به‌سرعت اقدام می‌کردند و از روی بیم و امید ما را می‌خواندند و پیوسته برای ما [خاضع و] خاشع بودند.

سوره انبیا، آیع90

اولین خانواده­ای که در قرآن این چنین مورد عنایت خداوند قرار گرفته­اند، خانواده حضرت زکریا (ع) است. در این آیه، خداوند رحمان برای خانواده حضرت زکریا (ع)، 3 ویژگی نام می‌برند:

1. (یُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ) خیرخواه و نیکوکار می‌شتافتند.
2. (يَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً) خداوند را به دو شکل یاد می‌کردند؛ هم از روی ترس و هم از سر امید.
3. (کانُوا لَنا خاشِعینَ) در پیشگاه پروردگار متواضع بودند.

خانواده حضرت علی (ع) و فاطمه (س)

«یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطيراً»، «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً»، «نَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا»، «إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا» آن‌ها به نذر خود وفا می‌کنند، و از روزی که شرّ و عذابش گسترده است می‌ترسند طعام را با دوستی آن [با آن که خود سخت بدان نیازمندند؛ یا بر اساس عشق الهی] به بینوا و یتیم و اسیر می‌خورانند. ما فقط برای رضای خدا به شما طعام می‌دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی نمی‌طلبیم. ما از [قهر] پروردگار خود به روزی که [از رنج و سختی آن رخسار خلق] در هم و غمگین است می‌ترسیم.

سوره انسان، آیات 7 تا 10

خانواده دومی که قرآن از آنها به‌عنوان الگو یاد می­کند، اهل‌بیت پیامبر (ص) است. در این دو آیه، 5 ویژگی برای این خانواده، به‌عنوان یک خانواده قرآنی، ذکر شده است:

1. (یُوفُونَ بِالنَّذْرِ) در هنگام سختی‌ها، با توسل و معنویات خودشان را تقویت می­کردند. همچنین در کنار راه‌حل‌های مادی، به نذر در راه خدا اعتقاد داشتند و به نذر خویش متعهد ماندند.
2. (یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطيراً) با اینکه اهل‌بیت پیامبر بودند و پیامبر بارها بر پاک و معصوم بودن ایشان اشاره می­کردند، اما باز هم از روز قیامت و عذاب پروردگار می‌ترسیدند.
3. (یُطْعِمُونَ الطَّعامَ) در راه خدا انفاق می­کردند و اهل خیرات و نیکوکاری بودند.
4. (نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللّ) اخلاص داشتند و اعمال نیک را نه برای رضایت خلق، بلکه تنها برای جلب خشنودی خداوند انجام می‌دادند.
5. (إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا) خداترس بودند.

یادگیری آموزه‌های اخلاقی خانواده

از دیگر تأثیرات قرآن در خانواده، فراگیری اصول اخلاقی است. مادر و پدری که با آیات قرآن مأنوس می­شوند، با احکام الهی که درباره خانواده ذکر شده است، به‌خوبی آشنا می­شوند. در نتیجهٔ این آشنایی، فرزندان هم در محیطی بزرگ می­شوند که این احکام در آن اجرا می­شود. چنین فرزندانی که آموزش‌های قرآنی را در زمان کودکی فرامی‌گیرند، بیشتر از دیگر افراد به رعایت این اصول در بزرگسالی پایبند خواهند بود. چراکه اصول الهی در آنها ریشه کرده و تبدیل به عادت شده است.

از جمله آموزه‌های اخلاقی آیات الهی و ویژگی­های یک خانواده قرآنی، می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خوش‌اخلاقی و مودت
• قناعت
• مدارا و گذشت
• تربیت نسل توحیدی
• تقوا و پرهیزگاری
• راست‌گویی و نیکوکاری

کسب آرامش حقیقی

از دیگر تأثیرات انس با قرآن در تربیت خانواده، ایجاد آرامش است. یاد خدا، همچون چراغی روشن، دل را آکنده از آرامش می­کند. ازاین‌رو پیامبر همواره تأکید داشتند که انس با قران فقط در مساجد نباشد و تعلیم قرآن را در کانون خانه‌هایتان قرار دهید. پیامبر (ص) می­فرمایند: «خانه­تان را با تلاوت قرآن نورانی کنید و آن را مانند قبری ساکت نگه ندارید، همان گونه که یهود و نصاری کرده‌اند» در واقع ایشان می­فرمایند، قوم یهود و نصاری، تلاوت آیات الهی­شان را در معابد انجام می‌دادند و این چنین خانه‌هایشان مثل قبر تاریک و خالی از یاد خدا شد. در حالیه باید با تلاوت و آیات الهی در خانه، یاد خدا را زنده نگه داشت و کانون خانه را نورانی کرد.

خانه‌ای که از آرامش و ایمان برخوردار است، باعث می­شود خانواده اتحاد و هم­بستگی بیشتری باهم داشته باشند. علاوه بر این، در هنگام سختی‌ها، تاب­آوری و مقاومت بالاتری از خود نشان می­دهند. همچنین نباید فراموش کرد که تنها در یک خانواده مملو از آرامش است که کودکان به بهترین شکل رشد می­کنند و به‌درستی تربیت می­شوند.

سخن پایانی

در این مقاله آموختیم یک خانواده قرآنی، با الگوهای شایسته آشنا می­شود و با الگوبرداری از رفتار آنها سعادت خود را تضمین می­نماید. همچنین با یادگیری آموزه‌های اخلاقی قرآن، بستر آموزشی درستی برای فرزندان فراهم می­شود. در نهایت به یاد داشته باشید، تنها یاد خدا موجب آرامش خانه می‌شود و تربیت فرزندان در سایهٔ این آرامش الهی، بسیار آسان‌تر و زیباتر رقم می­خورد.