کسب آثار و فواید بی پایان دنیا و آخرت با حفظ قرآن

چکیده

ثواب و فواید حفظ قرآن به‌قدری است که پیامبر رحمت در تمام سال­های پیغمبری­شان مردم را به این امر سفارش کردند. آیت‌الله مطهری، روزگار دوران پیامبر را این‌گونه توصیف می­کنند که: «رسول اکرم چنان حفظ قرآن را سفارش می­کردند که تمام مردم چه زن و چه مرد، در حال حفظ کلام وحی بودند و آن آیات را در نمازهایشان بکار می‌بردند.» در واقع حفظ قرآن، روش پیامبر برای آموزش دین بود و در آن زمان کمتر کسی پیدا می­شد که حافظ قرآن نباشد. ایشان حتی در واپسین لحظات عمرشان (و در حدیث ثقلین) بر انس با قرآن تأکید کردند و آن را همچون امانتی یگانه و گران‌بها برای امتشان باقی نهادند.

اما پرسش مهم این است که این چه سفرهٔ پربرکت و پرباری است که مردم روزگار پیغمبر این چنین دور آن جمع شده بودند؟ چه ثواب و فوایدی در این امر وجود دارد که این چنین مردم عصر پیامبر را به حفظ قرآن واداشته بود؟ در این مقاله با ارجاع به کلام بزرگان به این پرسش‌ها پاسخ می­دهیم؛ ابتدا ثواب و برکات حفظ قرآن و سپس فواید اثبات‌شدهٔ آن را از جوانب مختلف بررسی می‌کنیم. باشد که با شنیدن برکات انس با قرآن، به قافلهٔ رستگاران برسیم. پس تا انتهای این مقاله در کنار ما باشید.

حفظ قرآن چراغی روشن و آرامشی ابدی

احادیث و روایات بسیاری درباره ثواب بی‌نهایت حفظ قرآن وجود دارد، اما در اینجا دو حدیث از پیامبر (ص) نقل می­کنیم که کامل‌تر از هر سخن دیگری، این موضوع را توصیف می­کند:

«عَدَدُ دَرَجِ الجَنَّةِ عَدَدُ آیِ القرآنِ. فَإذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الجَنَّةَ قیلَ لَهُ إرْقَ و اقْرَأ. لَکُلِّ آیَةٍ دَرَجَةٌ فَلا تَکونُ فَوْقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجَةٌ.» «هنگامی‌که حافظان وحی الهی به بهشت وارد شوند، به آنها گفته می‌شود که بالا برو و قرآن را تلاوت کن. هر کدام از آیات قرآن مرتبه‌ای دارد. همانا که بالاترین درجه به حافظان قرآن تعلق دارد و بالاتر از آن مرتبه‌ای نیست.»

بحارالانوار، جلد ۸۹، صفحه ۲۲

این حدیث یکی از نویدبخش‌ترین سخنان پیامبر است که به‌خوبی جایگاه بلند حافظان کلام‌الله را نشان می­دهد. بنا بر، این حدیث، خداوند خطاب به حافظان می­فرماید بخوان و بالاتر برو. یعنی به‌ازای هر آیه‌ای که حافظ قرآن می­خواند، به جایگاه بالاتری در بهشت می‌رسد. تا جایی که بالاترین درجات بهشت از آن ایشان می­شود. جای شکی هم نیست که بهترین مصداق حافظان قرآن، پیامبر اکرم و اولیای الهی هستند. و اما حدیث دوم پیامبر:

«مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّی یسْتَظْهرَهُ وَ یحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ فی عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَیتِهِ کلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ»«هر که (آن‌قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش که آتش جهنم بر آن واجب شده، می‌پذیرد.»

مجمع‌البیان، ج 1، ص 45

طبق سخن والای رسول، خداوند به حافظان قرآن اجازهٔ شفاعت‌کردن در روز قیامت داده است. این حدیث حافظان قرآن را در کنار انبیا و معصومین و شهدا راه حق، قرار می­دهد. چرا که طبق روایات متعدد، تنها چنین افرادی در روز قیامت قادر به شفاعت دیگران هستند. چنین درجه­ای به‌خوبی ارزش حافظان قرآن را در نزد خداوند نشان می­دهد.

رهایی از مشکلات روحی و جسمانی دنیا با قرآن

علاوه بر ثواب‌های اخروی، حفظ قرآن فواید دنیوی زیادی به همراه دارد. ما در اینجا برای فهم آسان‌تر، این فواید را به دو دستهٔ فواید روحی و معنوی و مزایای جسمی و روانشناختی، تقسیم کرده ایم.

فواید روحی و معنوی:

1. هدایت انسان: حفظ قرآن انسان را در مجاورت مداوم وحی الهی قرار می­دهد؛ حافظ قرآن معمولاً روزی چند بار برای مرور و حفظ آیات، به قرآن مراجعه می­کند. این عمل به طور طبیعی و ناخودآگاه، یاد خدا را در جان‌ودل انسان زنده نگه می­دارد. در نتیجه فردی که مدام به یاد خدا و آیات قرآن است، بیشتر از دیگران از گناهان دوری می­کند و انجام دستورات الهی برایش آسان‌تر می­شود. از طرف دیگرکسی که با قرآن انس می­گیرد، (چه از طریق حفظ یا تلاوت) در واقع هم­نشین انبیا می‌شود؛ زیرا قرآن در واقع داستان سرنوشت پیغمبران است و به قول شاعر، کمال همنشین ناگزیر در انسان اثر می­کند. نفوذ قرآن در جان‎ها و تحول شخصیتی در بسیاری از افراد هم نتیجهٔ دوستی با قرآن است.

“چون تو در قرآن حق بگریختی ** با روان انبیا آمیختی‌‌

هست قرآن حال‌های انبیا ** ماهیان بحر پاک کبریا

ور بخوانی و نه‌‌ای قرآن پذیر ** انبیا و اولیا را دیده گیر”

مولانا جلال‌الدین

2. آرامش روحی: از دیگر فواید ارزشمند حفظ آیات الهی، مصون‌ماندن از آسیب‌های روانی و اضطراب‌ها و فشارهای روحی است. حافظان قرآن، در واقع کسانی هستند که وحی الهی و یاد پروردگار را در قلب‌هایشان نگه می­دارند و همان گونه که در قرآن می‌خوانیم: «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» آگاه باش، دل‎ها تنها با یاد خدا آرام می‎گیرد. کسی که در هر لحظه آیات نورانی قرآن را با خود زمزمه و مرور می­کند، حضور و قدرت پروردگار را به خود یادآوری می­کند. به‌این‌ترتیب ترس و اضطراب در دلش جای ندارد.

فواید جسمانی و اجتماعی:

1. سلامت روان: دکتر مصطفی عباسی مقدم در سال ۱۳۹۰ تحقیقاتی روی تمام حافظان قرآن در اصفهان انجام دادند. طی این تحقیقات ۲۰۵ نفر از حافظان قرآن و ۱۰۱ نفر از افرادی که حافظ قرآن نبودند، از لحاظ سلامت روان موردمطالعه قرار گرفتند. طبق این تحقیقات با اینکه هر دو گروه علا‌ئم جسمانی یکسانی داشتند، اما میزان افسردگی و اضطراب بین افرادی که حافظ قرآن بودند به میزان معناداری کمتر از گروه دیگر بود. علاوه بر این، گروه نخست (حافظان) از هوش هیجانی بالاتری برخوردار بودند. بدین معنا که عزت‌نفس بیشتری داشتند و در کنترل خشم، استرس و هیجانات خود بهتر عمل می­کردند. نکته: شما می‌توانید برای اطلاعات بیشتر درباره این تحقیق به کتاب «حفظ قرآن و آثار روان‌شناختی آن» مراجعه کنید.

2. تقویت حافظه: درباره تأثیر قرآن بر حافظه انسان تحقیقات متعددی انجام شده است. این تحقیقات به‌خوبی نشان می­دهند که حفظ آیات قرآن تأثیر مثبتی بر تقویت حافظه دارد. در اینجا به پژوهش خانم کبری نصرتی و دکتر رضا کرمی نوری، تحت عنوان “بررسی انواع حافظه در دانش‌آموزان دختر حافظ قرآن و غیر حافظ قرآن” اشاره میکنیم که در سال ۱۳۸۱ در مجله تازه­های علوم‌شناختی منتشر شد؛ بنابراین تحقیق، حفظ قرآن، حافظه اطلاعات غیر قرآنی را نیز افزایش می‌دهد و تأثیر آن با افزایش سن بیشتر هم می­شود. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که حافظان نسبت به مبتدیان و غیر حافظان، از لحاظ سرعت پردازش ذهنی و یادآوری وقایع مربوط به زمان و مکان عملکرد مطلوب‌تری داشتند.

سخن آخر

نکات ذکرشده، تنها ذره‌ای از فواید بی‌شمار انس با قرآن کریم است. به امید آنکه با حفظ قرآن مجید ذره­ای از این برکات، شامل حال ما شود و همگی از کوثر وحی الهی و ثمرات سفرهٔ پربرکت قرآن بهره‌مند شویم.