چکیده
قرآن، میراث پیامبر اکرم و مرجع تمام آموزش‌های اسلامی است. در حقیقت تمام آموزه‌های انبیا در قرآن جمع شده‌اند. این آموزه‌‌ها، پیام و هدایت پروردگار، برای رستگاری انسان است؛ بنابراین یادگیری و خواندن صحیح قرآن، کلید سعادت ما در این دنیا و آخرت است. زمانی که انس با قرآن را در اولویت اهدافمان قرار می‌دهیم، چراغ درخشان قرآن، مسیر زندگی را برایمان روشن میکند.
اهمیت روانخوانی قرآن از منظر آیات و روایات
یکی از اعمال شایسته‌ای که به آن در دین مبین اسلام توصیه‌های زیادی شده است و از جمله کارهای مهم هر مسلمان در طول زندگی است خواندن صحیح قرآن کریم است. در این باره در آیات و روایات توصیه‌های بسیاری شده است. چه زیبا کلام الهی از ما خواسته است که:
«اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ» بخوان به نام پروردگارت که آفرید.
سوره علق، آیه 1
بخوان! این اولین کلام خداوند به پیامبر (ص) بود. در واقع خداوند آموزش خود را از خواندن آغاز کرد. خواندن اولین گام برای یادگیری هر کتاب و دانشی است. ازاینرو بسیاری از مشتاقان به یادگیری قرآن میپرسند: «چطور قرآن را روان بخوانیم؟» خواندن آیات قرآن، دروازه ورود به فهم آن است. تا زمانی که یاد نگیریم چطور قرآن را روان بخوانیم، نمیتوانیم از نعمت‌های عظیم آن در زندگی خود بهرهمند شویم. پیامبر مهربانی صلی‌الله علیه و اله در حدیثی در باب خواندن قرآن چه زیبا می‌فرمایند که:
«اِنَّ البَیتَ اِذا کَثُرَ فيهِ تِلاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیرُهُ وَ اتَّسَعَ اَهلُهُ وَ اَضاءَ لاَهلِ السَّماءِ کَما تُضی ءُ نُجومُ السَّماءِ لاَهلِ الدُّنيا» یعنی: خانه‌ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت داده شود و برای آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان برای زمینیان می‌درخشند.
اصول کافی، جلد 2 صفحه 610
ازاینرو در این مقاله میخواهیم بیاموزیم که چگونه روانخوانی قرآن را یاد بگیریم؟ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
3 مرحله برای یادگیری روانخوانی صحیح قرآن
روانخوانی قرآن، مانند هر مهارت دیگری نیازمند آموزش و تمرین است. اگر آموزش درستی دریافت کنید و به طور مداوم تمرین داشته باشید، خیلی زود در روانخوانی قرآن تسلط پیدا میکنید. اکنون میخواهیم سه راهکار تقویت روانخوانی را بررسی کنیم که باعث میشود قرآن را راحت و روان بخوانید.
توجه به معنا: یکی از تمرینات عالی برای تقویت روانخوانی قرآن، توجه به معنای کلمات مشترک با زبان فارسی است. ازآنجایی‌که لغات عربی بسیاری وارد زبان فارسی شده است، به‌راحتی میتوان معنای بسیاری از لغات قرآن را فهمید. توجه به این عبارات مشترک باعث میشود، درک بهتری از پیام آیات داشته باشیم. بدین صورت میتوانیم در قرآن تدبر داشته باشیم. علاوه بر تدبر در قرآن، یادگیری معنای عبارات در خواندن درست قرآن هم تأثیر میگذارد. زمانی که به عبارات آشنا برخورد میکنیم، خیلی سریع تلفظ آنها را به‌خاطر میآوریم و ذهن ما به‌صورت شناور از روی این کلمات عبور میکند.
گوش‌دادن به تلاوت قاریان موفق: یکی دیگر از راه‌های یادگیری خواندن قرآن، گوش سپردن و نحوهٔ تلاوت قاریان حرفهای است. برای این کار بهتر است قرائت موردعلاقهتان از قرآن را انتخاب کنید و بادقت به آن گوش دهید. هم‌‌زمان که به تلاوت مد‌نظرتان گوش می‌دهید، از روی قرآن خط ببرید تا در‌آن‌‌واحد، گوش و چشم خود را درگیر یادگیری کنید. تکرار این تمرین، در گذر زمان باعث پیشرفت چشمگیر شما در روانخوانی قرآن میشود.
نکته: برای تکمیل این تمرین، میتوانید بعد از گوش‌‌کردن بخشی از قرآن، تلاوت را متوقف کنید و خود شروع به تکرار کنید. در همین حین صدای خود را ضبط کنید. در نهایت تلاوت خود را با تلاوت قاری مقایسه کنید و اشتباهات خود را کشف و سپس رفع کنید. اصلاح اشتباهات هم می‌تواند توسط خودمان و با مقایسه با تلاوت‌‌های قاریان انجام شود و هم میتوانید از استاد خود کمک بگیرید تا به روشی درست اشکالات شما را بیان کنند.
یادگیری روخوانی صحیح قرآن: اکثر علاقه‌مندانی که می‌خواهند روانخوانی قرآن را بیاموزند، در روخوانی آیات هم با چالش روبهرو میشوند. اگر شما هم در روخوانی صحیح قرآن مشکل دارید، بهتر است یادگیری قرآن را از پایه شروع کنید. برای این کار، روزی چند صفحه از آیات قرآن را به‌‌تنهایی بخوانید تاچشم شما با عبارات و آیات سخت آشنا شود و آمادگی بهتری به دست بیاورید. در این مرحله از یادگیری نیاز نیست که تمام آیات را کاملاً صحیح بخوانید؛ اما تلاش کنید تا عبارات را درست تلفظ کنید. هدف ما از این خوانش ساده، بررسی سطحی آیات است. انجام روزانه این تمرین، روانخوانی شما را تقویت میکند.
شناخت 7 خطا مهم در روانخوانی و روش مقابله با آنها
اکنون که با برخی از تمرینات روانخوانی آشنا شدید، بهتر است سراغ مهم‌ترین اشتباهات قرآنآموزان در خواندن قرآن برویم. زیرا همیشه با درس‌گرفتن از اشتباهات گذشته میتوانیم عملکرد خود را بهبود دهیم. اشتباهات زیر، رایج‌‌ترین خطاهایی هستند که در هنگام خواندن قرآن با آنها مواجه خواهید شد. به همین علت در قدم اول سعی کنید با آشنایی و شناخت درست این موارد، وجود یا عدم وجود این خطاها را در روانخوانی خود تشخیص دهید. سپس با به‌کارگیری راه‌حلهای پیشنهادی این اشتباهات را از بین ببرید.
1. پیشگیری از شتابزدگی
اولین خطای رایج در میان قرآنآموزان، به‌خصوص نوجوانان، عجله و شتابزدگی است. در ابتدای آموزش‌های خود، نیازی نیست که به‌صورت شتاب‌زده به تلفظ سریع کلمات بپردازید. همان‌طور که افراد هنگام یادگیری رانندگی، ابتدا با سرعت‌های کم تمرین میکنند، شما هم باید سرعت خود را پایین بیاورید. به میزانی که در تلاوت قرآن عجله میکنید، کیفیت و دقت شما کاهش مییابد. به همین خاطر، هنگام تمرین روانخوانی قرآن، با آرامش و نهایت تمرکز به عبارات نگاه کنید. سعی کنید به تمام حرکات و نشانه‌گذاری‌‌ها توجه کامل کنید.
نکته: با گذر زمان و تمرین کافی، به درجه‌‌ای از تسلط می‌رسید که میتوانید قرآن را با هر سرعتی بخوانید. بسیاری از قرآنآموزان با یادگیری تکنیکهای حرفهای و در مدت‌‌زمان کم، به مهارت «تحدیر» میرسند. تحدیر به زبان ساده، به معنای تند‌خوانی قرآن است. این مهارتی است که طبق روایات متعدد، پیامبر (ص) و ائمه معصوم از آنها برای خواندن قرآن استفاده میکردند. بهعنوانمثال، در روایتی از پیامبر اکرم، نقل میشود که ایشان در ماه مبارک رمضان قرآن را به روش تحدیر می‌‌خواندند و از این طریق می‌توانستند هر سه روز، یکبار قرآن را به طور کامل ختم کنند.
2. پیشگیری از یکسره خواندن قرآن
یکی دیگر اشتباهات رایج، یکسره خواندن آیات است. در دوران یادگیری، بهتر است آیات را به بخش‌های کوچک تقسیم کنید. بهعنوانمثال، ابتدا کلمه‌‌به‌‌کلمه پیش بروید. سپس روی عبارت‌‌ها تمرکز کنید و بعد از آن جمله به جمله بخوانید. این کار باعث میشود کمتر اشتباه کنید و روی هر بخش متمرکز باشید.
3. عدم داشتن اعتمادبهنفس کافی
فرایند یادگیری روانخوانی قرآن، مسیری است که در آن اشتباهات شما بسیار برجسته میشود. زمانی که برای تمرین، قرآن می‌خوانید، دیگران و حتی خودتان، مدام به دنبال اشتباهات خواهید بود. در‌این‌‌بین افرادی که اعتمادبهنفس کافی ندارند، ممکن است با چالش روبهرو شوند و یا گاهی از ادامه یادگیری دلسرد شوند.
به همین دلیل بهتر است همواره به خود یاد‌آوری کنید که اشتباهات شما هرچقدر هم زیاد باشد، بخشی طبیعی از روند پیشرفت شما هستند. همچنین بسیار مهم است که برای یادگیری روانخوانی قرآن به اساتید و مؤسساتی مراجعه کنید که با روش‌های آموزشی صحیح، شما را ترغیب و تشویق به ادامهٔ یادگیری میکنند.
4. روانخوانی را از حفظ نخوانید!
بسیاری از قرآنآموزان در جریان یادگیری روانخوانی، برخی از آیات را حفظ میشوند. سپس هنگام تمرین روانخوانی، با اینکه به متن قرآن نگاه میکنند، اما در عمل آیات را از حفظ می‌خوانند. در این صورت، بهبودی در مهارت روانخوانی فرد ایجاد نمی‌شود. برای برطرف‌کردن این چالش می‌بایست با تقویت تمرکز و به کمک یاد‌آوریهای استاد، توجه خود را روی خطوط حفظ کنید.
5.توجه به ترکیب کلمات
از دیگر خطاهای رایج در هنگام خواندن قرآن، عدم توجه به کلمات و حروف است. در نتیجه قرآن‌آموز به‌اشتباه چند کلمه را باهم ترکیب یا علامتها را جا‌به‌‌جا تلفظ میکند. این اشتباه در اکثر مواقع به دلیل شتابزدگی و عدم تمرکز اتفاق می‌افتد. برای رفع این مشکل باید آرامش خود را حفظ کنید و کلمات را به‌صورت بخش‌‌بخش بخوانید. در نهایت با صبر و تمرین کافی این چالش هم برطرف میشود.
6. دقت در تلفظ حروف ناخوانا
تلفظ حروف نا‌خوانای عربی، خطایی است که بیشتر برای مبتدیان رخ می‌دهد. در زبان عربی، بسیاری از حروف تلفظ نمی‌شوند اما نوشته میشوند. گرچه در فارسی هم چنین حروفی وجود دارد؛ اما تعداد آنها در زبان عربی به‌‌مراتب بیشتر است. برای حل این مشکل شما میتوانید در ابتدای یادگیری خود از قرآنهایی استفاده کنید که این حروف ناخوانا را با رنگ متفاوتی نشان داده‌اند. سپس با یادگیری و تمرین این حروف، میتوانید به‌راحتی آنها را تشخیص دهید.
7. آشنایی با نمادهای زبان عربی
حروف عربی و فارسی شباهت بسیاری به هم دارند و این مسئله به روانخوانی ما کمک بسیاری کرده است. با‌این‌حال در زبان عربی نشانه‌هایی وجود دارد که شما بهعنوان فارسی‌‌زبان با آنها آشنایی ندارید. به همین دلیل یادگیری این حروف نامأنوس بسیار مهم است. برای رفع چنین خطایی باید به کمک آموزش‌های استاد خود، این حروف با حروف فارسی معادل‌‌سازی شوند.
انتخاب روش مناسب، مهم‌ترین گام برای روانخوانی صحیح قرآن
یکی از بزرگ‌‌ترین اشتباهات قرآنآموزان، انتخاب آموزش‌ها یا اساتید غیرحرفه‌‌ای است. بسیاری از افراد به‌اشتباه فکر میکنند روانخوانی قرآن، مهارت ساده‌ای است که توسط هرکسی می‌تواند تدریس شود. درحالی‌که یادگیری روانخوانی قرآن اولین قدم برای فهم قرآن است و اگر اشتباهی در این مرحله اتفاق بیفتد، ممکن است در سرنوشت آموزشی قرآن‌آموز تأثیر زیادی بگذارد.
یکی از این اشتباهات، استفاده از تکنیکهای قدیمی و کم‌‌فایده است که آموزش روانخوانی قرآن را سخت و زمان‌بر میکند. درحالی‌که با کمک شیوه‌های نوین میتوان مسیر آموزش را چندین برابر کوتاه‌تر و لذت‌‌بخش‌تر کرد. اگر شما هم علاقه‌‌مند هستید تا درباره تکنیکهای سریع و اصولی روانخوانی قرآن، اطلاعات بیشتری کسب کنید به سایت مؤسسه قرآنی «علیین» مراجعه کنید.
کلام آخر
در این مقاله به این پرسش مهم پاسخ دادیم که: «چطور قرآن را روان بخوانیم؟» دریافتیم که یادگیری روانخوانی، بهعنوان اولین قدم به‌‌سوی قرآن، گامی مهم است که باید محکم و استوار برداشته شود. به همین منظور شما را با تمرین‌‌های مختلف روانخوانی آشنا کردیم که به کمک آنها میتوانید مهارت‌‌هایتان را تقویت کنید. همچنین 7 خطای مهم هنگام خواندن قرآن را بررسی کردیم و برای رفع هر کدام راه‌‌حلی قرار دادیم تا باتوجه‌به این خطاها عملکرد خود را ارتقا دهید. به امید اینکه قرآن روشنگر مسیرتان باشد.
