اهمیت ختم قرآن و نکات مؤثر برای دریافت ثواب بیشتر

چکیده

قرآن کریم، معجزهٔ جاودان پیامبر اکرم است. معجزه‌ای که از 14 قرن پیش تا کنون زنده است و به آدمیان زندگی می‌­بخشد. کافی است تا این کتاب الهی را باز کنیم و آیات نورانی آن را بخوانیم تا جان ما آرام گیرد و روح ما هدایت یابد. از‌این‌‌رو بسیاری از مسلمانان مشتاق ختم قرآن هستند. در واقع ختم قرآن تصمیمی برای شنیدن پیام پروردگار و طلب روشنگری است.

حال ممکن است از خود بپرسیم چطور قرآن را ختم کنیم تا به بهترین شکل از برکات بی­پایان آن بهره‌مند شویم؟ همان‌طور که می‌دانید بسیاری از افراد قرآن را تلاوت می‌کنند؛ اما بهره اندکی از این دریای پر نعمت می‌برند و ختم قرآن تأثیری در زندگی و شخصیت آنها نمی‌گذارد. این در حالی است که قرآن معجزهٔ هدایتگر خداوند است و اگر کسی قرآن را تلاوت کند؛ اما تغییر و تحولی در خود احساس نکند، این مسئله نشان می­دهد که قرآن را به‌درستی ختم نکرده است؛ بنابراین در این مقاله می‌خواهیم بیاموزیم که چطور قرآن را ختم کنیم تا بیشترین فایده را ببریم. پس همراه ما باشید.

2 دلیل مهم برای ختم قرآن کریم

پیش از بررسی نکات و آداب ختم قرآن، خوب است به خود یادآوری کنیم که چرا می‌خواهیم قرآن را ختم کنیم؟ توجه به دلایل ختم قرآن، ما را در مسیر درست هدایت قرار می­دهد و انگیزه‌مان را دوچندان می­کند؛ حفظ قرآن نتایج ارزشمند و فواید بسیاری دارد. دراین‌بین دو اصل مهم وجود دارد که باید آنها را دلایل اصلی تلاوت خود قرار دهیم:

1. دریافت پاداش الهی
2. فهم و تدبر در قرآن

هدف برخی از ختم قرآن، فقط ختم قرآن است. تنها خواستهٔ آنها این است که هر چه زودتر تلاوت قرآن را به پایان برسانند. به همین خاطر، با شتاب فراوانی آیات را می­خوانند و هیچ‌گونه تأملی در معنای آیات ندارند. درحالی‌که قرآن بارها ما را به تدبر و تعقل توصیه می‌کند و با ذکر شگفتی‌های خلقت، توصیفات بهشت و جهنم و… ما را به تدبر در آیات قرآن دعوت می­کند.

اهمیت تدبر در ختم قرآن از نظر روایات

در روایتی مرتبط از پیامبر نقل شده است که روزی مردی نزد پیامبر می­رو­د و می­گوید: «یا رسول‌الله، در چه مدت زمانی قرآن را ختم کنم؟» پیغمبر (ص) پاسخ می‌دهد: «در یک ماه قرآن را ختم کن.» سپس مرد به پیامبر (ص) می­گوید: «اما من در کمتر از یک ماه هم می­توانم قرآن را ختم کنم!» پیامبر (ص) فرمودند: «پس در یک هفته.» مرد دوباره می­گوید: «ای پیامبر خدا، توانایی­های من بیشتر است.» ایشان می­فرمایند: «در سه روز» سپس مرد می­گوید: «در کمتر از این مدت هم می­توانم قرآن را ختم کنم!» آنگاه پیامبر (ص) خطاب به مرد می­فرمایند: «هرکس قرآن را در کمتر از 3 روز ختم کند، چیزی از قرآن نفهمیده است.»

این روایت به‌خوبی نشان می­دهد که در نظر پیامبر، تلاوت قرآن بدون فهم و تدبر در آن، درست نیست و تلاوت­های ما همواره باید همراه تفکر باشد. امام رضا (ع) در حدیثی مشابه می‌فرمایند:

 ” «با اینکه می­توانم قرآن را در کمتر از 3 روز بخوانم، اما این کار را نمی­کنم تا قرآن خواندنم بدون تدبر نباشد.» “

بهاءالدین اربلى، ج۳

نکات و آداب مؤثر در کیفیت ختم قرآن

حال که هدف درست از ختم قرآن را برای خود روشن کردیم خوب است پیش از شروع خواندن قرآن کریم، با آداب آن آشنا شویم؛ چرا که عمل شایستهٔ تلاوت قرآن، همچون نمازخواندن، روزه‌گرفتن و سایر عبادات، مستلزم رعایت آدابی است. در ادامه برخی از مهم‌ترین آداب تلاوت قرآن را با هم بررسی می­کنیم.

آمادگی روحی مناسب

زمانی که ذهن ما آشفته است یا مشغله­های مختلفی ذهن ما را به خود درگیر کرده است، نمی­توانیم با تمرکز قرآن بخوانیم. به همین علت بهتر است پیش از آغاز تلاوت قرآن، 10 دقیقه را در تنهایی سپری کنیم و با یادآوری جایگاه رفیع قرآن، اهمیت این کار را به خود متذکر شویم. همچنین برای رهایی از آشفتگی­های ذهنی، می­توانیم روی یک برگه، دغدغه­ها و حواس‌پرتی‌های خود را یادداشت کنیم و به خود قول بدهیم تا در فرصت دیگر، زمان کافی برای آنها اختصاص دهیم. به‌این‌ترتیب تلاوت خود را با آرامش روح و تمرکز کافی شروع کنیم.

انتخاب مکان مناسب

علاوه بر آمادگی روحی، باید مکان مناسبی برای تلاوت قرآن انتخاب کنیم. خواندن قرآن در مکان­های شلوغ و پرسروصدا تمرکز ما را از بین می‌برد. به همین خاطر توصیه می­شود که خواندن قرآن در محیطی آرام و دلنشین انجام شود. یکی از بهترین مکان‌های قرآن خواندن، مکان­های معنوی مانند مساجد، و حرم‌های معصومین است. حضور در چنین فضاهایی انرژی معنوی خوبی به ما می­دهد و خواندن قرآن را بیش‌ازپیش لذت‌بخش می­کند.

داشتن وضو و رعایت پاکیزگی

داشتن وضو پیش از تلاوت قرآن، از دیگر آداب مهم است. بزرگان ما توصیه می­کنند که بهتر است مسلمان همواره وضو داشته باشد، به‌خصوص هنگام حضور در مکان­های مذهبی و خواندن قرآن. علاوه بر داشتن وضو، از دیگر آداب پسندیدهٔ تلاوت قرآن رعایت بهداشت و پاکیزگی است؛ همان‌طور که هنگام ملاقات با فردی مهم، آراسته و پاکیزه هستیم، هنگام خواند قرآن هم به ملاقات خدا می­رویم و می‌بایست آراسته باشیم.

روش‌های مؤثر برای ختم کل قرآن کریم

ختم قرآن معمولاً به دو روش انجام می­شود: انفرادی و جمعی

• ختم انفرادی: در ختم قرآن انفرادی، هر فرد به‌تنهایی تصمیم به ختم قرآن می­گیرد و با تلاوت روزانه، قرآن را ختم می­کند. اگر از این شیوه برای ختم قرآن استفاده می­کنید، بهتر است برنامه­ای منظم برای خود در نظر داشته باشید و در ساعات معینی از روز قرآن را بخوانید. همچنین توصیه می­شود که با تقسیم صفحات قرآن، هر روز مقدار معینی از قرآن را تلاوت کنید تا در زمان مشخصی قرآن را به اتمام برسانید. تعیین برنامه‌ریزی و بازه زمانی مشخص، اهمال‌کاری را از بین می­برد و خواندن قرآن را به عادتی روزانه تبدیل می­کند.
• ختم جمعی: در ختم قرآن جمعی، قرآن کریم بین افراد تقسیم می­شود و یک گروه از افراد با هم قرآن را ختم می­کنند. این نوع از تلاوت قرآن بیشتر برای مراسم ترحیم و یادبود از دست رفتگان انجام می‌شود. هرچند برای ختم قرآن دسته‌جمعی برگزاری مراسم الزامی نیست. امروزه افراد بسیاری با هماهنگی در شبکه‌های اجتماعی، قرآن را بخش‌بندی کرده و هر فرد سهم خود را در خانه ختم می­کند.

کلام آخر

در این مقاله به این موضوع پرداختیم که چگونه قرآن را ختم کنیم تا از دریای برکات آن، بیشترین بهره را ببریم. به همین منظور ابتدا نیت و انگیزهٔ خود از تلاوت قرآن را بررسی نمودیم. سپس دربارهٔ آداب و شرایط تلاوت قرآن صحبت کردیم و در نهایت روش‌های مختلف ختم قرآن را مرور کردیم. به امید اینکه توفیق ختم قرآن و تدبر در آن شامل حال همهٔ ما شود. سپاس که تا آخر این مقاله همراه ما بودید.