چکیده
روش لایتنر یکی از معروف‌ترین روش‌های حفظ است. این روش بیشتر برای حفظ لغات زبان استفاده میشود؛ اما بسیاری از افراد از آن برای حفظ قرآن هم استفاده میکنند. پرسشی که برای بسیاری از حافظان مطرح میشود این است که روش لایتنر چگونه انجام میشود و آیا این شیوهٔ یادگیری مطالب، برای حفظ قرآن مؤثر است؟ مزایا و معایب این روش چیست و چطور می‌توان بهترین استفاده را از آن داشت؟ در این مقاله می‌‌خواهیم با بررسی کامل روش لایتنر، به پرسش‌های بالا پاسخ دهیم. پس تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.
آشنایی با روش لایتنر و مهم‌ترین هدف آن
روش لایتنر، اولین‌‌بار توسط محقق اتریشی «سباستین لایتنر» اختراع شد. در این روش، باتوجه‌به منحنی فراموشی و طی چندین مرحله، حفظیات از حافظه کوتاه‌‌مدت به حافظهٔ بلندمدت منتقل می‌شوند. امروزه روش لایتنر، از جمله روش‌های شناخته‌‌شدهٔ یادگیری در میان زبان‌آموزان و دانش‌‌آموزان است. اغلب از این روش برای یادگیری لغات جدید، حفظ عبارات و فرمول‌ها استفاده میکنند. پرسش اینجاست که آیا این روش برای حفظ قرآن هم جوابگو است؟ برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید با ابزارها و کارکرد روش لایتنر آشنا شویم.
2 راه کاربری برای تهیه جعبه لایتنر
روش لایتنر برای حفظ قرآن شامل، جعبه لایتنر است. این جعبه به پنج قسمت نامساوی تقسیم شده است؛ به‌گونه‌‌ای که عرض بخشهای مختلف به ترتیب 15,8,4,2,1 واحد است. در کنار این جعبه، از کارتهایی استفاده میشود که روی آنها، آیات قرآنی چاپ شده است. این کارتها درون بخشهای مختلف جعبه قرار می‌گیرند.
- شما می‌توانید این جعبه را در خانه به کمک مقوا یا جعبه‌های مختلف بسازید. اما برای تهیهٔ کارتهای قرآنی، بهتر است نسخه‌های آماده را از فروشگاه‌ها تهیه کنید. جعبه و کارتهای لایتنر مخصوص حفظ قرآن، در فروشگاه‌های اینترنتی به‌‌راحتی در دسترس هستند. نسخه‌های آماده، آیات قرآن را با رسم‌‌الخط عثمان طه روی کارتهایی با جنس مرغوب چاپ کرده‌اند. به‌‌این‌‌ترتیب مشکلی در خوانایی آیات و آماده‌سازی کارتها نخواهید داشت.
- گزینهٔ دیگر برای تهیهٔ جعبه و کارت لایتنر، استفاده از نرم‌افزارهای لایتنر است. خوشبختانه تا امروز، نرم‌افزارهای قرآنی بسیار خوبی طراحی شده است که شامل جعبه‌های لایتنر برای حفظ قرآن می‌شوند. به کمک این نرم‌افزارها می‌توانید جعبه لایتنر خود را همیشه و در هرجایی همراه خود داشته باشید و نیازی به تهیه ابزارهای دیگر ندارید. مزیت دیگر این نرم‌افزارها این است که در کنار یادگیری به روش لایتنر، می‌توانید عملکرد خود را بررسی کنید و میزان پیشرفت خود را بسنجید. اگر دوست دارید از نرم‌افزارهای قرآنی برای یادگیری سریع‌‌تر و جذاب تر قرآن استفاده کنید، مقالهٔ «معرفی 10 اپلیکیشن حفظ قرآن + ترفندهای کاربردی» از دست ندهید.
7 مرحله جذاب لایتنری برای حفظ آیات قرآن
روش انجام حفظ قرآن با کمک جعبه لایتنر به شرح زیر است، دقت کنید که تمام این مراحل باید به ترتیب و با دقت بالایی انجام شوند:
- در روز اول، آیات تعدادی از کارتها را حفظ می‌کنید. میزان حفظیات شما به نوع کارتها و میزان حفظیات مدنظر شما بستگی دارد. پس از اینکه محفوظات هر کارت را به‌خاطر سپردید و مرور کردید، آنها را در خانه اول جعبه قرار دهید
- سپس در روز دوم، ابتدا کارتهایی را که دیروز تمرین و حفظ کرده بودید را از خانه اول بردارید. شماره صفحه را بخوانید و سعی کنید حفظیات خود را به‌خاطر بیاورید. آنهایی را که کامل بلد نبودید، دوباره در خانه اول قرار دهید و کارتهایی که به آنها تسلط داشتید را به خانه دوم جعبه منتقل کنید. پشت کارتهای خانه دوم، یک کاغذ رنگی با ارتفاعی بیشتر از کارتها بگذارید. سپس کارتهای جدیدی بردارید و بعد از حفظ آیات جدید، آنها را مانند کارتهای روز اول، در خانهٔ اول جعبه قرار دهید.
- روز سوم، به کارتهای خانه دوم کاری نداشته باشید. این خانه در روز دوم تکمیل نمی‌شود؛ زیرا ظرفیت دو گروه کارت را دارد و تا زمانی که ظرفیت هر خانه‌ای تکمیل نشده است، باید آن خانه را نادیده بگیرید؛ بنابراین دوباره سراغ کارتهای خانه اول می‌روید و کارتهایی که آیات آن را به‌خاطر می‌آورید را در پشت کاغذ رنگی قرار می‌‌دهید تا این کارتها از کارتهای روز گذشته جدا باشند. حال کارتهایی که پاسخشان را بلد نیستید را به خانهٔ یک منتقل کنید. در نهایت باز هم کارتهای جدید بردارید و بعد از تسلط بر محفوظات جدید، آنها را هم در خانه اول بگذارید.
- در روز چهارم، ابتدا سراغ خانه دوم بروید، زیرا خانه دوم ظرفیت دو گروه کارت را دارد و امروز ظرفیت آن تکمیل شده و آمادهٔ استفاده است. برای این کار، کارتهای قدیمی‌تر، یعنی آنهایی که جلوی کاغذ رنگی بودند را تمرین کنید. اگر جواب درست دادید، کارت را در داخل خانهٔ سوم و در ابتدای آن قرار می‌‌دهید. سپس پشت این کارتها هم یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر قرار می‌‌دهید تا از بقیهٔ کارتها این بخش مجزا شود. ضمناً کارتها باقی‌‌مانده در خانه دوم را جلوتر ببرید و کاغذ رنگی را در پشت این کارتها بگذارید.
- حال به خانه اول برگردید و کارتهای آن را تمرین کنید. اگر مطالب کارتی را به‌خاطر داشتید، آنها را در خانه دوم و پشت کاغذ رنگی بگذارید. همچنین کارتهایی که پاسخ آنها را به یاد نداشتید و کارتهای جدیدی را که در این روز به‌تازگی مطالعه کردید را در خانه اول قرار بدهید.
- خانه سوم برای چهار گروه کارت ظرفیت دارد. پس در این مرحله، باید چهار روز صبر کنید تا ظرفیت آن تکمیل شود. دقت کنید که هر روز پس از ورود کارتها از خانه دوم به خانه سوم پشت کارتها یک کاغذ رنگی می‌‌گذارید تا ظرفیت قسمت سوم هم پس از چهار روز، بهتدریج پر شود.
- خانه چهارم برای هشت گروه کارت ظرفیت دارد و هشت روز پس از ورود اولین گروه کارت پر خواهد شد. درنهایت، خانه پنجم، جای پانزده گروه کارت را دارد و شانزده روز پس از ورود اولین گروه کارت، ظرفیت آن پر میشود. به‌‌این‌‌ترتیب، در یک ماه می‌توانید کل پنج قسمت جعبه لایتنر را پر کنید.
نکته: فراموش نکنید که بین هر دو گروه کارت قرآنی، باید یک کاغذ رنگی با ارتفاع بیشتر بگذارید تا کارتهای مرتبط با روزهای مختلف با یکدیگر مخلوط نشوند. سپس در پایان روز سی و یکم، می‌توانید بهتدریج کارتها را از داخل جعبه خارج و بایگانی کنید. زیرا شما حفظیات خانهٔ پنجم را پنج بار و در بازه‌های زمانی متفاوت با موفقیت مرور کرده‌اید. اکنون طبق قانون لایتنر، محفوظات شما می‌‌بایست از حافظهٔ کوتاه‌‌مدت به حافظهٔ بلندمدت شما منتقل شده باشد.
آیا می‌توان به کمک روش لایتنر حافظ کل قرآن شد؟
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، ترفند جعبه لایتنر، روشی برای حفظ تعریف نمی‌کند؛ بلکه راهکاری برای تثبیت حفظیات است. به‌‌عبارت‌‌دیگر، ما ابتدا باید به نحوی آیات هر کارت را حفظ کنیم. سپس طبق قواعد لایتنر، در دفعات متعدد آنها را مرور و تمرین کنیم. به همین علت، استفاده از جعبه لایتنر، نمیتواند روشی راهبردی برای حفظ قرآن باشد و فقط به‌عنوان راهکاری ضمنی، می‌تواند در تثبیت حفظیات ما، کمک کند.
در حقیقت روش جعبه لایتنر، برای حفظ مطالب کوتاه و مجزا همچون لغات، عبارات و فرمول‌ها طراحی شده است. درحالی‌که حفظیات قرآن کریم، طولانی و پیوسته است و حفظ آن نیازمند روش متفاوت و مخصوص خود است. یکی از روش‌هایی که توسط اساتید معتبر برای حفظ قرآن پیشنهاد میشود، «روش حفظ تصویری قرآن» است. در این روش، با استفاده از سه بعد حافظه یعنی ابعاد (تصویری، آوایی و مفهومی) بنیانی قوی برای حفظ ایجاد میشود. در حفظ تصویری، از حافظهٔ تصویری که قوی‌‌ترین حافظهٔ انسان است، به‌عنوان حافظهٔ اصلی استفاده میشود. سپس با کمک حافظه‌های آوایی و توجه به معانی پیوستهٔ آیات، حفظیات در ذهن مستحکم می‌شوند.
این در حالی است که در روش لایتنر، هر سه بعد حافظه یعنی ابعاد (تصویری، آوایی و مفهومی) نادیده گرفته میشود. به‌‌عنوان‌‌مثال، در این شیوه، هیچ تکنیکی برای تصویرسازی آیات استفاده نمی‌شود. همچنین بافت هر سوره در کارتهای لایتنر، تجزیه میشود و پیوستگی آیات از بین می‌رود و خبری هم از ترجمهٔ آیات نیست.
کلام آخر
در این مقاله، روش یادگیری لایتنر را به شما عزیزان معرفی کردیم و نحوهٔ انجام آن را شرح دادیم. همچنین با مقایسهٔ این شیوه با روش حفظ تصویری نتیجه گرفتیم که روش لایتنر برای حفظ قرآن توصیه نمی‌شود؛ چرا که این شیوه در تثبیت مطالب کاربرد دارد و نمیتواند به‌عنوان روش راهبردی حفظ قرآن استفاده شود. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
