چکیده
حفظ کل قرآن کریم با انتخاب روشی اصولی برای همگان امری آسان و سهل خواهد بود. بهترین روش برای حفظ قرآن، بهره‌گیری از روش حفظ سه‌بعدی (تصویری، آوایی و مفهومی) است. در این روش محفوظات حافظان در چندین بعد مورد تقویت قرار گرفته و در نهایت بدون احتیاج به مرورهای سنگین و برای همیشه در حافظه بلندمدت آن‌ها ثبت می‌شوند. در این مقاله ابتدا مسئله حفظ سه‌بعدی را کاملاً باز کرده و سپس با بررسی دقیق‌تر این روش و مقایسه آن با دیگر روش‌ها و موشکافی چگونگی انجام آن به نتیجه‌های شایانی در انتخاب روش مناسب حفظ قرآن دست خواهیم یافت.
آشنایی کلی با چگونگی انجام حفظ با روش سه‌بعدی
انتخاب یک روش اصولی آینده حفظی یک حافظ را می‌سازد، به همین جهت امری بسیار حساس و مهم است. به‌صورت کلی مسیرهایی که برای انجام حفظ قرآن انتخاب می‌شوند دو حالت کلی دارند:
- در حالت اول، روش انتخابی به‌مرور موجب انباشت بیش از حد محفوظات و ایجاد اختلال‌های شدید در حافظه و در نهایت عقب‌نشینی از مسیر پربرکت حفظ قرآن می‌شود.
- اما در حالت دوم، روش انتخابی در همان ابتدای کار موجب تقویت حافظه شخص شده و سپس باعث شناخت جنس و بنیان‌های حافظه، افزایش مانایی و ماندگاری آیات، حفظ تمرکز و در نهایت ایجاد محفوظاتی باکیفیت می‌شود.
طبق بررسی‌های صورت‌گرفته بهترین و ماندگارترین روش برای حفظ و ثبت دقیق آیات بهره‌گیری از روش سه‌بعدی (تصویری، آوایی و مفهومی) است. این روش که با تقویت بنیان‌های حافظه صورت می‌گیرد باعث شکل‌گیری محفوظاتی پایدار و دقیق می‌شود.
یادگیری و به‌کارگیری روش سه‌بعدی بر خلاف حفظ‌های سنتی و صوتی نیازمند طی‌کردن مراحل پایه تا پیشرفته است. در این مراحل حافظان آموزش‌هایی را همچون تقویت حافظه و محفوظات، تمارین حرفه‌ای برای ثبت دقیق آیات در ذهن، یادگیری جانمایی و کروکی دقیق آیات، پیش مطالعه‌های لازم، مهارت‌های تحویل محفوظات، آشنایی و نحوه رفع انواع مشکلات حفظی را فرامی‌گیرند.
در مراتب بعدی جهت ایجاد محفوظاتی قوی و ماندگار، حافظان بامهارت‌های لازم برای به‌کارگیری حافظه صوتی و حافظه ادراکی به‌عنوان یک پشتیبان قوی از محفوظات آشنا شده و توانایی کافی برای استفاده از هر سه بعد حافظه در هنگام تحویل محفوظات را به دست می‌آورند. با انجام دقیق این مراحل، در نهایت حافظان محفوظاتی مانا و ماندگار با ایجاد کمترین فشار بر حافظه را تجربه خواهند کرد.
میزان اهمیت حافظه تصویری برای ثبت آیات در ذهن
برای شناخت چیستی حفظ سه‌بعدی بیاید با چند مثال ساده موضوع را باز کنیم. هدف از ایجاد حفظ سه‌بعدی ارسال دقیق و بی‌عیب‌ونقص آیات به ذهن و جاگیری آن‌ها در حافظه بلندمدت با تقویت سه بعد حافظه انسان است. دلیل انجام این کار این است که به‌طورکلی داده‌ها از سه طریق یعنی: چشم، گوش و ادراک وارد ذهن شده و در آن مستقر می‌شوند.
طبق بررسی‌ها و تحلیل کارشناسان و دانشمندان مشخص شده است که میزان پایداری و قدرت داده‌هایی که از طریق چشم به حافظه منتقل می‌شوند چندین برابر بیشتر از دو حافظه دیگر است. برای اثبات این موضوع خوب است که کمی به دوران کودکی خود فکر کنید!
احتمالاً همه شما یک تصور کلی از معلمان، برخی دوستان، محیط کلاس و… دوران مدرسه خود را به‌راحتی به‌خاطر می‌آورید و این در حالی است که به یادآوری نام و اسامی تمام آن‌ها کاری سخت و مشکل خواهد بود. این دقیقاً مربوط به قدرت حافظه تصویری شماست! چشم شما به‌مانند یک اسکنر تصاویر را باقدرت زیادی در حافظه ثبت کرده است؛ اما چون مدت زیادی از این خاطرات می‌گذرد و بسیار کهنه شده‌اند و دست‌نخورده باقی‌مانده‌اند بخش‌های جزئی مانند نام و اسامی که کمتر موردتوجه قرار داشتند و از طریق دیگر حافظه‌ها به ذهن ارسال شده بودند، به‌مرور به فراموشی سپرده شده‌اند.
بسیار خب، حال همه چیز اینجا تمام نمی‌شود اینها تنها داده‌های تصویری هستند که در ذهن مستقر شده‌اند و بسیار هم قدرتمند هستند. اما در اینجا انسان قدرت کافی برای تحویل آن‌ها را ندارد و مشکل اصلی همین‌جاست. به همین خاطر ابتدا باید داده‌های تصویری مورد تقویت قرار گرفته و سپس با کار بر روی حافظه صوتی و مفهومی پشتیبان‌های قوی برای ارائه صحیح داده‌های شکل‌گرفته در ذهن ایجاد شود. در ادامه به تاثیر و چگونگی اثرگذاری این دو حافظه بر روی قدرت داده‌های تصویری می‌پردازیم.
بهره‌گیری از قدرت حافظه ادراکی در ساخت انیمیشن محفوظات
تابه‌حال به این موضوع دقت کرده‌اید که بسیاری از ما کتاب داستان‌های دوران کودکی‌مان را هنوز به‌خاطر داریم و دلیل این موضوع وجود تصاویر کودکانه و رنگی درون صفحات این کتاب‌ها است. وجود این تصاویر در کنار متن داستان باعث تأثیرگذاری بیشتر محتوای داستان مربوطه در ذهن ما می‌شد و این در حالی است که رفته‌رفته هر چه از میزان تصاویر کتاب‌ها خصوصاً کتاب‌های درسی کاسته شد، میزان علاقه‌مندی و قدرت به‌خاطر سپاری آن‌ها نیز کمتر شد؛ معمولاً در چنین حالاتی همه ما با استفاده از ماژیک‌های هایلایت نکات را برای خودمان رنگی می‌کردیم و با این کار باعث شکل‌گیری یک تصویر پررنگ‌تر از محتوای مربوطه برای جاگیری راحت‌تر آن در ذهن می‌شدیم!
بهره‌گیری از حافظه ادراکی و توجه به مفهوم آیات دقیقاً همین کار را در حافظه شما شکل می‌دهد؛ به این صورت که با مطالعه و بررسی دقیق معانی آیات، یک تصویر و داستان زیبا از آیات الهی در ذهن ما شکل می‌گیرد که این امر مانند یک پشتیبان قوی در هنگام به یادآوری محفوظات، حافظه را یاری می‌کند.
به‌کارگیری حافظه ادراکی به‌قدری شیرین و جذاب است که عمده مشکلات حافظان در به یادآوری‌ها در همین مرحله به‌آسانی حل و رفع می‌شود و معمولاً نتیجه نهایی آن‌ها را شگفت‌زده می‌کند.
همان‌طور که در آیات و روایات بسیاری به اهمیت درک و تعقل در قرآن سفارش شده است می‌توان به این نتیجه رسید که حفظ آیات بدون درک آن عملاً برای حافظان سودی خاصی نخواهد داشت.
در همین راستا خوب است بدانید که متأسفانه برخی حافظان به جهت عدم شناخت درست در درک معانی آیات در پایان دوره حفظی خود با غمی سنگین و احساس ناامیدی از حفظ بدون بازدهی مواجه می‌شوند؛ علاوه‌برآن برای بسیاری از افراد امر حفظ آیات الهی به‌صورت عربی خود تبدیل به یک آرزوی بزرگ و دست‌نیافتنی شده است و در کنار آن فکر به اینکه چطور هم آیات را حفظ کنم و هم معانی را درک کنم باعث شده تا از این مسیر پر برکت پا پس بکشند.
حفظ سه‌بعدی قرآن کریم به‌قدری هوشمند و کاربردی طراحی شده است که هر شخصی با هر میزان استعدادی به‌راحتی بتواند آیات را درک کرده و در زندگی روزمره خود از آن‌ها بهره جوید.
نکته: خوب است بدانید که حفظ ترجمه آیات، موجب ایجاد فشار زیاد به حافظه خواهد شد به همین جهت در مراحل انجام حفظ سه‌بعدی شما معانی را حفظ نخواهید کرد؛ بلکه با یادگیری روش‌هایی آسان، توانایی درک صحیح آیات را به دست خواهید آورد.
به‌کارگیری حافظه صوتی به‌عنوان پشتیبان قوی محفوظات
همان‌طور که در تا اینجای مقاله خواندیم احتمالاً متوجه این موضوع شده‌اید که هر بخش از حافظه مسئولیت نگهداری و ثبت اطلاعات خاصی را بر عهده دارد. شما نمی‌توانید از حافظه تصویری خود توقع ثبت اطلاعات صوتی را نیز داشته باشید.
حافظه صوتی در واقع وظیفه ثبت اطلاعات و ورودی‌هایی را که از طریق سیستم هوشمند گوش وارد ذهن ما می‌شوند را بر عهده دارد. این اطلاعات شامل تمامی صداها، نواها، موزیک‌ها، میزان و نحوه تن صدا و مواردی ازاین‌قبیل است. در واقع این حافظه یکی از اجزاء مهم و کاربردی بدن انسان در به یادآوری برخی اطلاعات است.
احتمالاً زمانی که تلویزیون خانه روشن است و شما در اتاقی دیگر مشغول به کار هستید با شنیدن صدایی که از تلویزیون در حال پخش‌شدن است، به‌راحتی می‌توانید تشخیص دهید که اکنون کدام برنامه یا کدام سریال در حال پخش است. این موضوع بسیار جالبی است! در واقع شما با شنیدن صدا در حال کمک به حافظه تصویری خود برای به یادآوری داده‌ها و اطلاعات هستید. شما با انجام این کار از حافظه صوتی به‌عنوان یک پشتیبان قوی برای به یادآوری اطلاعات استفاده می‌کنید.
قرآن درذات‌خود دارای یک موسیقی بسیار زیبا و دلنشین در هنگام تلاوت آیات است. اگر به تلاوت صوت قاریان گوش فرادهید متوجه این موسیقی جالب می‌شوید. معمولاً بعد از خواندن آیه اول ریتم و هماهنگی کلمات در آیات بعد تا زمان رسیدن به پایان سوره ادامه دارد و این موضوع باعث حفظ تمرکز بیشتر در زمان تلاوت محفوظات می‌شود.
آیات قرآن دقیقاً به‌مانند یک شعر زیبا به‌صورت پیوسته و مانند دانه‌های زنجیر به یکدیگر متصل شده‌اند و موسیقی و آهنگی بسیار دلنشین را تشکیل داده‌اند. به جد می‌توان گفت که این خود یکی از معجزات زیبای پروردگار است. وجود این توازن در آهنگ کلمات قرآن باعث شده تا حافظان در هنگام ارائه محفوظات از آن به‌عنوان یک پشتیبان قوی در زمان به یادآوری‌ها کمک بگیرند. این موضوع در به یادآوری سوره‌های جزء 30 و سوره‌های کوتاه‌تر قرآن بسیار بیشتر موردتوجه قرار دارد.
نکته: یکی از توصیه‌های کاربردی برای آموزش قرآن به کودکان و ایجاد اشتیاق در آن‌ها برای انس‌گرفتن با قرآن، استفاده از تلاوت‌های زیبا و آهنگین جزء 30 است. با این کار علاوه بر علاقه‌مندی احتمال حفظ این سوره‌های کوچک با استفاده از ریتم موسیقی کلمات امکان‌پذیر خواهد بود.
5 دلیل محکم برای پرهیز از حفظ با روش صوتی
هنوز هم باگذشت سال‌ها و با وجود روش‌های نوین برای یادگیری، برخی افراد بر این باورند که باید حفظ قرآن را به روش تکرارهای صوتی پیش برد. تجربه‌های علمی نشان داده است قوی‌ترین و بهترین روش برای ثبت اطلاعات در ذهن بهره‌گیری از قدرت بی‌نظیر حافظه تصویری است. به‌خاطر داشته باشید با وجود مزیت‌های داده‌های صوتی در افزایش قدرت اطلاعات ذهن، به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان به‌تنهایی روی آن‌ها برای دریافت حجم عظیمی از اطلاعات تکیه کرد. در ادامه با ذکر دلایلی منطقی بررسی می‌کنیم که چرا نباید از حافظه صوتی برای حفظ کل قرآن استفاده کرد.
اتلاف زمان طلایی حافظان
به‌خاطر سپاری داده‌های صوتی زمان زیادی را از شخص تلف خواهد کرد. دلیل این موضوع این است که ذهن انسان به‌گونه‌ای شکل‌گرفته است که با شنیدن یک جمله جدید، قادر نیست که در همان لحظه به‌صورت دقیق و کامل تمام صوت را به ذهن خود ارسال کند و معمولاً بسیاری از جزئیات فراموش می‌شود. فرد برای به‌خاطر سپاری کامل باید حتماً چندین بار و با سرعت آهسته و کلمه‌به‌کلمه صوت آیه را به عقب برگردانده و مجدداً به ذهن ارسال کند. اما روند حفظ تصویری این‌طور نیست؛ حافظه تصویری به‌گونه‌ای است که فرد قادر خواهد بود بارهاوبارها به‌صورت کامل تمامی جزئیات را اسکن کند بدون اینکه هر بار بخشی جا بیفتد.
فشار زیاد و تضعیف حافظه
بر خلاف روش سه‌بعدی که بنیان آن تقویت ابعاد حافظه جهت ایجاد آمادگی برای دریافت بی‌عیب‌ونقص و مانای آیات است. در روش‌های صوتی این گونه موارد دیده نمی‌شود. در واقع در روش صوتی اعمال تقویتی بر روی حافظه صورت نمی‌گیرد و بلعکس با ایجاد فشار بر حافظه صوتی و انجام تکرارهای سنگین، سعی در به‌خاطر سپاری آیات صورت می‌گیرد و انجام این کار به‌مرور باعث تضعیف حافظه می‌شود.
انباشت محفوظات و اختلال و فراموشی‌های زودرس
بحث انباشت محفوظات در روش‌های صوتی بسیار جدی، فراگیر و اجتناب‌ناپذیر است. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم بحث حفظ صوتی زمان زیادی را از حافظ تلف می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود تا فرصت کافی برای انجام تقویت محفوظات گذشته خود را نداشته و به‌مرور با انباشت محفوظاتی که ضعیف شده‌اند مواجه شود. متأسفانه ادامه‌دادن این روند به‌تدریج باعث اختلال در به یادآوری آیات و فراموشی محفوظات گذشته می‌شود.
خستگی ذهن و افت کیفیت محفوظات
مراحل به‌خاطر سپاری‌های اولیه آیات در روش‌های صوتی وقت و انرژی بالایی را از حافظ به خود اختصاص می‌دهد. معمولاً روند به ذهن سپاری‌ها به این شکل است که حافظ باید بارهاوبارها صوت آیات را گوش کند و تکرار کند تا زمانی که مطمئن شود آیه را حفظ کرده است. انجام این کار به‌صورت مداوم، فشار زیادی را به ذهن وارد کرده و باعث خستگی حافظه برای دریافت آیات بعدی و افت کیفیت محفوظات می‌شود.
ازدیاد خطای حفظی و کاهش اعتمادبه‌نفس
حافظان برای نگهداری و نگهبانی از محفوظات خود در روش‌های صوتی باید حتماً به‌صورت مداوم تکرار و تمرین‌های مکرر داشته باشند در غیر این صورت و با فراموشی بخشی از صوت عملاً بخش زیادی از محفوظات خود را فراموش می‌کنند. معمولاً به همین دلیل میزان خطا، فراموشی و شکیات در روش صوتی بسیار بالا است. این موارد به‌مرور باعث دلسردی و کاهش اعتمادبه‌نفس حافظ برای رسیدن به مقاوم حفظ کل قرآن می‌شود.
در یک نتیجه‌گیری کلی این‌طور بیان می‌کنیم که: روش حفظ صوتی مناسب برای به‌خاطر سپاری تمام آیات قرآن نیست و معمولاً در حفظ سوره‌های کوچکی مانند جزء 30 کاربرد دارد. اما نباید فراموش کرد که یادگیری صحیح این روش در حفظ تصویری به‌عنوان یک پشتیبان برای تقویت محفوظات عمل خواهد کرد.
نکته: زمانی ما می‌توانیم بگوییم حافظ قرآن شده‌ایم که توانایی کافی برای ارائه دقیق و شفاف محفوظات همراه با درک معنا و مفهومم آن را به شکلی دلنشین و آسان و بدن فشار بر حافظه و با صوتی دلنشین داشته باشیم. در واقع باید در وهله اول خود ما از اجرای حفظ خود رضایت کافی داشته و از انجام آن لذت ببریم.
آموزش دقیق و گام‌به‌گام روش حفظ سه‌بعدی قرآن
بهترین شیوه برای به‌خاطر سپاری آیات قرآن ایجاد تصویری شفاف و بامعنا از آیات قرآن کریم در ذهن و ادای صحیح آیات در هنگام تحویل محفوظات است.
جهت آموزش و آشنایی دقیق با روش حفظ سه‌بعدی ابتدا به این مثال توجه کنید: فرض کنید شخصی قصد صحبت درباره یکی از اماکن تاریخی و یا مقدس را دارد. تجربه نشان داده است که اگر شما یعنی شخص شنونده، حداقل یک‌بار به دیدن آن مکان رفته باشید تنها با شنیدن نام آن تصویر آن محل به‌صورت شفاف در جلوی چشمان شما نقش می‌بندد. به طور مثال ذهن شما بعد شنیدن نام حرم مطهر امام رضا علیه اسلام به‌صورت خودکار تصویر گند و بارگاه ملکوتی را متصور خواهد شد.
هدف و نحوه شکل‌گیری محفوظات در روش سه‌بعدی نیز دقیقاً به همین صورت است. حافظان بعد از فراگیری این روش توانایی کافی برای تحویل صحیح آیات را با کمک تصویرهای ساخته شده از آیات در ذهن خود را خواهند داشت؛ به‌نحوی‌که از هر بخش از صفحات قرآن که از شخص سؤال شود به‌راحتی و بدون مشکل به یادآوری‌ها انجام می‌شود. مثلاً اگر بگویند صفحه 224 بلافاصله تصویر کل آیات صفحه در جلوی چشمان حافظ قرار می‌گیرد. مراحل ثبت آیات در این روش به ترتیب زیر است:
- ارسال تصویری: در ابتدا بنیان و اساس ارسال‌ها از روی خط قرآن عثمان طه توسط چشم به ذهن انجام می‌شود. در این بخش یک تصویر واضح از نحوه جانمایی و کروکی دقیق آیات در صفحه به‌صورت یک فایل تصویری کم جا در حافظه شکل می‌گیرد.
- ساخت انیمیشن پویا: در مرحله بعدی برای ایجاد شفافیت بیشتر در تصویرسازی‌ها و ثبت بی‌عیب‌ونقص آیات در ذهن جهت تحویل‌های سریع و کارآمد، به سراغ یادگیری مفهوم آیات با کمک حافظه ادراکی می‌رویم. در این مرحله حافظ با کمک ترجمه آیات داستان‌ها و مفاهیم واضحی از معانی آیات را در ذهن خود می‌سازد که دقیقاً به‌مانند یک انیمیشن پویا تقویت‌کننده محفوظات خواهد بود.
- یادگیری موسیقی آیات: در پایان مراحل اولیه به‌خاطر سپاری آیات، نوبت به یادگیری صوت آیات می‌رسد. در این مرحله حافظان با کار و تقویت حافظه صوتی نحوه خواندن صحیح آیات و همچنین آموزش‌هایی برای یادگیری نحوه اجرای موسیقی زیبای آیات در هنگام تحویل محفوظات را فرامی‌گیرند. این مرحله باعث ایجاد انگیزه و اشتیاق برای تحویل زیبا و بدون نقص محفوظات می‌شود.
- تمارین تثبیت آیات: بعد از انجام ارسال‌های اولیه به ذهن مرحله جذاب تثبیت آیات با کمک روش‌های مختلف از جمله تقویت حافظه انجام می‌شود. در این مرحله آیات حفظ شده از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت ارسال می‌شوند.
- نحوه خطایابی: از مشکلات عمده اکثر حافظان که باعث ایجاد فشار و استرس در لحظه تحویل محفوظات می‌شود این است که در مراحل حفظی خود، با خطاهایی که ممکن است برای آن‌ها ایجاد شود و مراحل رفع آن آشنا نشده‌اند. یکی از مهم‌ترین مراحل در حفظ سه‌بعدی آموزش انواع شکیات و خطاها و نحوه مواجهه صحیح با آن‌ها در هنگام ارائه محفوظات است. این کار باعث اعتمادسازی و جلوگیری از فشاری‌های لحظه تحویل محفوظات می‌شود.
از نکات حائز اهمیت حفظ سه‌بعدی آیات، عدم وجود حروف و لغات پر حجم و به‌هم‌ریخته در ذهن است. به دلیل تمارین دقیقی که روی محفوظات صورت می‌گیرد، آیات مانند دانه‌های زنجیر و بسیار منظم در حافظه جاسازی شده‌اند به همین دلیل در هنگام به یادآوری‌ها حافظ تسلط کافی روی ترتیب و نظم آیات را دارد. این در حالی است که متأسفانه مشکل بزرگ روش‌های صوتی تداخلات بیش از حد در صوت‌های ارسال شده به حافظه و فراموشی آیات است. چه‌بسا که با فراموشی بخشی از صوت آیه، به یادآوری محفوظات با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد بود.
نکته: هدف اصلی ایجاد حفظ سه‌بعدی حذف فشارهای سنگین به حافظه و بالابردن قدرت و توانایی‌های حافظان با تقویت بنیان‌های صوتی، تصویری و مفهومی برای شکل‌گیری حفظی آسان، مانا و ماندگار است.
مهم‌ترین اهداف و چشم‌اندازهای روش حفظ سه‌بعدی
باتوجه‌به مشکلات بسیاری که حافظان در برخی از روش‌ها با آن روبه‌رو هستند، روش حفظ سه‌بعدی که حاصل تجربیات و تحقیقات گسترده یکی از اساتید برتر و حافظان بین‌المللی قرآن کریم «دکتر علی رجبی» است با اهداف مهمی از جمله رفع بسیاری از مشکلات حافظان، ایجاد شده است. از جمله اهداف مهم این روش به شرح زیر است:
- ایجاد حفظ آسان و هدف‌مند: مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش حافظان این است که مسیری را برای حفظ خود انتخاب کنند که علاوه بر سادگی بازخورد بالایی را نیز دریافت کنند. به همین جهت یکی از چشم‌اندازهای مهمی که حفظ سه‌بعدی آن را برای حافظان محقق ساخته است ایجاد اطمینان در شخص برای دریافت نتیجه‌ای ثمربخش است. انجام این کار با فراهم‌آوری مسیری شفاف، واضح و هدف‌مند صورت‌گرفته است.
- توجه به ایجاد حفظی کاربردی: احتمالاً حفظ متن عربی آیات بدون درک و فهم آن‌ها برای بسیاری از حافظان امری ناامیدکننده و دلسردکننده است. باتوجه‌به احادیث و روایات بسیاری که درباره اهمیت تفکر در قرآن کریم وجود دارد؛ از جمله اهداف مهمی که در حفظ سه‌بعدی با آن روبه‌رو هستیم توجه به اهمیت درک آیات برای ارتباط نزدیک با پروردگار و استفاده کاربردی آیات در مسیر زندگی برای گرفتن تصمیم‌های درست و هدف‌مند است. این امر با کار بر روی حافظه ادراکی و ایجاد یک شارژ مفاهیمی هوشمند و کارآمد در ذهن به زیبایی صورت‌گرفته است.
- اهمیت مانایی آیات: حافظ واقعی کسی است که توانایی کافی در ارائه بی‌عیب‌ونقص آیات را داشته باشد. اینکه گاها در هنگام ارائه محفوظات اشکالاتی به وجود بیاید و حافظ بدون توجه از کنار آن‌ها بگذرد در شأن کلام الهی نیست. علاوه‌برآن این موضوع باعث کاهش اعتمادبه‌نفس شخص نیز می‌شود. اولویت مهمی که در حفظ آیات باعث اعتمادسازی برای حافظ کل شدن می‌شود بهره‌گیری از روشی اصولی است که بتواند شوق و توانایی لازم را برای رسیدن به اهداف بزرگ در حفظ را برای شخص فراهم کند. در غیر این صورت و با پیش‌بردن مسیری اشتباه و غیراصولی و ایجاد فشارهای زیاد به حافظه جهت به‌خاطر سپاری آیات، به‌مرور حافظ با صدمات روحی و حافظه‌ای مواجه خواهد شد. به همین جهت در حفظ سه‌بعدی با انجام تمارین سبک و البته بسیار کاربردی، چنین مشکلاتی از میان برداشته شده است.
بررسی مزیت‌های حفظ سه‌بعدی در مقابل روش‌های سنتی و ناپایدار
- درک مفهوم آیات بدون فشار بر حافظه: متأسفانه هنوز هم برخی افراد برای بهره جستن از معانی عمیق قرآن و درک آیات در پی یک اقدام خودسرانه، شروع به حفظ ترجمه آیات می‌کنند! این کار به‌هیچ‌عنوان اصولی نیست و ضربه‌های زیاد را به حافظه وارد می‌کند. در جریان حفظ سه‌بعدی با بهره‌گرفتن از حافظه ادراکی و انجام تمارین دقیق بر روی ترجمه آیات، در حین انجام تمارین حفظی، به‌صورت خودکار یک معنا و مفهوم درست در ذهن حافظان شکل می‌گیرد.
- آماده‌سازی‌های لازم ذهن، برای ثبت دقیق آیات: در روش حفظ صوتی حافظان با از گوش‌کردن و تکرارکردن مکرر صوت آیات، به ذهن سپاری‌ها را انجام می‌دهند و متأسفانه هیچ‌گونه تمارین حافظه‌ای دقیقی در این روش‌ها صورت نمی‌گیرد. اما در روش تصویری این‌طور نیست و حافظ در این روش قبل از هر چیزی ذهن خود را آماده و گرم کرده و بعد از گذراندن مراحل مقدماتی تا پیشرفته و انجام دقیق ظرافت‌های لازم برای دریافت محفوظاتی قوی، این امر میسر می‌شود. شاید در ابتدا مسیر کمی سخت به نظر برسد؛ اما نتیجه نهایی شما را شگفت‌زده خواهد کرد.
- تحویل‌های شفاف و دقیق: بر خلاف روش‌های سنتی که معمولاً حافظه را دچار اختلال و ضربه‌های سنگین به جهت دریافت‌های ناصحیح آیات در ذهن و عدم جانمایی درست آن‌ها در حافظه می‌کند؛ در روش سه‌بعدی با ثبت دقیق کروکی و تصویر آیات در ذهن یک فایل عکس کم جا در حافظه شکل‌گرفته و در زمان به یادآوری‌ها این تصاویر شفاف در جلو چشمان حافظ قرار می‌گیرند. با انجام این کار شخص دقیقاً مانند زمان خواندن آیات از روی مصحف توانایی تحویل دقیق محفوظات را دارد.
- استقرار دقیق و باکیفیت محفوظات در ذهن: باتوجه‌به آسان بودن یادگیری روش‌های سنتی و امکان انجام آن‌ها به‌صورت انفرادی، تصور بسیاری از افراد بر این است که این روش‌ها می‌توانند کارآمد باشند! خوب است بدانید زمانی می‌توانید یک حفظ سالم، دقیق و مستقر در حافظه را تجربه کنید که بنیان‌های حافظه‌ای قوی داشته و به طریق‌های مختلفی روی محفوظات خود تمرین کرده باشید. روش حفظ سه‌بعدی با تقویت هر سه بعد حافظه باعث شکل‌گیری حفظی مطمئن و پایدار در ذهن می‌شود.
- ماندگار و مانایی بالای محفوظات: به جهت تمارین بسیاری که روی محفوظات انجام می‌شود، اشکال‌گیری و خطایابی‌هایی که صورت می‌گیرد و در واقع به طریق‌های مختلفی با این محفوظات در ذهن بازی شده و صیقل داده می‌شوند؛ در نهایت باعث می‌شود که بدون نیاز به تکرارهای سخت و زمان بر و تنها با چند مرور سبک دوره‌ای محفوظات برای همیشه و به‌صورت پایدار و با همان کیفیت اولیه در ذهن باقی بمانند.
پاسخ به متداول‌ترین سؤالات درباره حفظ سه‌بعدی
1.مهم‌ترین تفاوت‌های میان حفظ سه‌بعدی و صوتی چیست؟
مهم‌ترین دلایل و تفاوت‌هایی که موجب انتخاب حفظ سه‌بعدی به‌عنوان یک مرجع مناسب برای حفظ اصولی شده است عبارتند از: عدم انباشت محفوظات، مانایی و ماندگاری بالای آیات در ذهن، عدم نیاز به تکرارهای سنگین، تقویت بنیان‌های حافظه، ایجاد انگیزه و اشتیاق برای حفظ کل قرآن با ارائه روش‌های آسان و کارآمد حفظی.
2.نحوه تثبیت آیات در روش سه‌بعدی چگونه است؟
روش‌های مختلفی برای تثبیت و مانایی آیات در حفظ سه‌بعدی وجود دارد از جمله مهم‌ترین آن‌ها بهره‌گیری از حافظه ادراکی و صوتی در کنار بنیان اصلی یعنی حافظه تصویری است. علاوه بر این موارد، تمارین کاربردی بسیاری از جمله: پیش مطالعه‌های اصولی و کارآمد، تحویل محفوظات به حریف تمرینی، تمرینات فردی و… نیز باعث تثبیت دائمی محفوظات می‌شود.
3.حفظ سه‌بعدی چه مدت طول می‌کشد؟
حداکثر مدت‌زمان لازم و استاندارد برای حفظ کل قرآن با این روش 2 سال است. البته این مدت‌زمان بسته به شرایط هر حافظ ممکن است بیشتر یا کمتر نیز باشد.
4.حفظ سه‌بعدی مناسب چه سن و سالی است؟
باتوجه‌به آموزش مهارت‌های افزایش قدرت حافظه و تمرکز، یکی از مزیت‌های بسیار خوب حفظ سه‌بعدی، متناسب بودن آن با تمام گروه‌های سنی است. در واقع تمامی افراد بعد از گذراندن اولین پایه تحصیلی خود یعنی از 8 تا 80 سال می‌توانند از این روش برای حفظ قرآن استفاده کنند.
5.آیا استفاده از این روش نیاز به مهارت خاصی دارد؟
هر فرد با هر میزان توانایی و استعدادی و بدون نیاز به گذراندن دوره‌های مهارتی خاص تنها با داشتن توانایی لازم برای روخوانی ساده آیات، می‌تواند با بهره‌گیری از این روش حافظ کل قرآن کریم شود.
6.معتبرترین منبع برای یادگیری این روش کجاست؟
خوب است بدانید که حفظ سه‌بعدی قرآن توسط حافظ بین‌المللی قرآن کریم دکتر علی رجبی ابداع شده است. در حال حاضر معتبرترین منبع برای یادگیری این مهارت فوق‌العاده برای علاقه‌مندان در سراسر کشور و خارج از کشور، مراجعه به سایت علیین و ثبت‌نام در دوره حفظ تصویری «سه‌بعدی» است.
7.بعد از گذراندن دوره حفظ سه‌بعدی چه مهارت‌هایی را کسب خواهیم کرد؟
تمامی مهارت‌هایی که یک حافظ موفق به آن‌ها نیاز دارد در این روش فراهم شده است از جمله اینکه: قدرت کافی برای کسب رتبه‌های برتر در مسابقات، باتوجه‌به اعتمادبه‌نفس بالا و محفوظات قوی و با بهره جستن از حافظه تصویری حاصل می‌شود، مهارت کافی برای تلاوت صحیح و بدون عیب‌ونقص آیات باتوجه‌به کار بر روی حافظه صوتی، مهارت بهره جستن از آیات قرآن در زندگی فردی و درک عمیق آیات الهی
سخن پایانی
بحث حفظ قرآن را جدی بگیرید و هیچ‌گاه از سر احساسات برای شروع این امر مهم کم‌کاری نکنید و مسیرهای اشتباه را انتخاب نکنید. متأسفانه هنوز هم برخی بر این باورند که تنها شروع‌کردن مهم است و باقی راه با توکل به خدا حل خواهد شد. اینکه نگاه خداوند همواره در این مسیر همراه حافظان است کاملاً درست و واضح است؛ اما شخص حافظ تنها با چند اشتباه در انتخاب مسیرهای غلط، پر پیچ‌وخم و نامشخص می‌تواند به‌راحتی ضربه‌های سنگینی را به حافظه خود وارد کند و در اغلب این موارد شخص بعد از حفظ چند جزء، دیگر قادر به ادامه‌دادن مسیر نخواهد بود؛ بنابراین انتخابی درست و هوشمند داشته باشید و از مسیر حفظ قرآن نهایت لذت و استفاده را ببرید. حفظ سه‌بعدی قرآن یک پکیج کامل از تمامی نیازمندی‌های یک حافظ موفق است که بدون شک می‌تواند حافظان را در رسیدن به اهداف بزرگ یاری رساند.
