چکیده
قرآن کلامی سراسر نور و رحمت است و بخش عظیم زندگی یک مسلمان را تشکیل می‌دهد. به جهت شان بالای قرآن کریم، تلاوت و روخوانی صحیح آیات از اهمیت بالایی برخوردار است. جهت خواندن صحیح آیات و ایجاد یک ارتباط مؤثر با کلام الهی، نیاز است که هر فرد در ابتدا با قواعد و اصول روان‌خوانی صحیح قرآن آشنایی داشته شده باشد. هر چند که خواندن قرآن جزو اعمال مستحب است، اما بی شک نمی‌توان بدون توجه و خواندن صحیح این کلام مقدس، راه‌ورسم درست زندگی را فرا گرفت.
اهمیت صحیح خوانی آیات + 5 نکته مهم
در دین مبین اسلام به خواندن صحیح و شیوای آیات قرآن تأکیدات زیادی شده است. جایگاه قرآن کریم بسیار بالا و فضیلت‌های آن بسیار زیاد است. خواندن صحیح آیات تنها یکی از آداب استفاده صحیح از قرآن است. هر مسلمان برای بهره‌مندی از یک زندگی آرام و رسیدن به سعادت دنیا و آخرت نیاز است که ارتباط خود را با کلام الهی تقویت کند و حداقل روزانه به تلاوت چند آیه از قرآن بپردازد. متأسفانه به دلیل عدم آموزش‌های صحیح و لازم در این زمینه، بسیاری از مسلمانان توانایی خواندن صحیح قرآن را ندارد و همین موضوع موجب کمبود اعتمادبه‌نفس آن‌ها و دوری از کلام الهی شده است. با وجود شباهت بسیار زبان عربی و فارسی به یکدیگر، خواندن آیات قرآن موضوعی نیست که بتوان بدون داشتن دانش و آموزش کافی به انجام آن پرداخت.
نکته: خوب است بدانید روخوانی و روان‌خوانی قرآن به معنی تلاوت‌های ترتیل گونه نیست؛ بلکه به معنای ادای صحیح کلمات و شناخت قواعد و اصول موردنیاز است.
1. درک معنا و مفاهیم، پل موفقیت در روان خونی
فهم معنا و مفهوم کلمات در چگونگی نحوه بیان و اداکردن صحیح آن‌ها بسیار مؤثر است. در واقع تا زمانی که شما معانی کلمات در یک جمله را متوجه نشوید، نمی‌تواند با لحن درستی آن را بخوانید. احتمالاً همه شما تابه‌حال حداقل یک کلمه خارجی را در زندگی خود آموخته‌اید. برای مثال: کلمه talking، شاید در اولین مواجهه با این کلمه، شما آن را مجموعه‌ای از حروف که در کنار هم چیده شده و یک کلمه را تشکیل داده‌اند ببینید، اما زمان که متوجه می‌شوید معنی این کلمه “حرف‌زدن” است، حالا با دیدگاهی باز و قابل‌فهم این کلمه را در جمله خود ادا می‌کنید. این موضوع در بحث روان‌خوانی آیات نیز بسیار مهم است؛ بنابراین فهم آیات و کلمات قرآن، باعث خواندن صحیح و زیبای آیات می‌شود.
2. آشنایی با زبان عربی و رعایت آکسان‌ها
احتمالاً تابه‌حال دقت کرده‌اید که نحوه تلاوت برخی از قاریان بدون اینکه ما معنی و مفهومی از آیات را متوجه شویم، چقدر تأثیرگذار و کوبنده است. این موضوع به دلیل رعایت صحیح آکسان‌های کلمات است. یک قاری موفق باید با کلمات عربی و نحوه صحیح اداکردن آن‌ها آشنا باشد. عدم رعایت صحیح آکسان کلمات در بسیاری از موارد باعث تغییر معنی کلمه می‌شود. قاری باید به‌خوبی بداند که در چه جایی مکث کند و در چه جایی کلمات را کشیده و یا بلند بخواند. رعایت آکسان‌ها در هنگام تلاوت قرآن باعث انتقال احساس صحیح کلمات می‌شود. به‌عنوان‌مثال، شنوده به‌خوبی از خبری، سؤالی، تعجبی و… بودن آیه آگاه می‌شود.
معمولاً آکسان (نبر) به این صورت است که با تأکیدکردن بر روی بخشی از حروف یک کلمه، معنای آن را مشخص می‌کند. این موضوع در زبان فارسی نیز وجود دارد. برای مثال در کلمه هستی، اگر بر روی هس تأکید کنیم معنی کلمه به‌صورت سوالی و “آیا تو هستی؟” می‌شود و چنانچه برای تی تاکید کنیم، معنای آن “جهان” خواهد بود.
3. انتخاب سبک و قاری صاحب‌نام
قرآن در ذات خود دارای یک موسیقی زیبا و بسیار دلنشین است. شخصی که قصد قرائت صحیح قرآن را دارد باید در هنگام تلاوت آیات به موزون‌بودن کلمات توجه ویژه‌ای داشته باشد. در بحث روان‌خوانی قرآن بهترین کار استفاده از یک سبک خاص است. معمولاً سبک هر قاری میزان تسلط، بیان احساس، نوع و تناژ صدا و اجرای سالم او را به نمایش می‌گذارد. خوب است بدانید که سبک شخصی بسیاری از قاریان بزرگ با داشتن تخصص و مهارت‌های لازم و کسب تجربه به‌دست‌آمده است. باتوجه‌به اینکه امروزه دسترسی به صوت و سبک قاریان برجسته بسیار آسان شده است، شایسته است که جهت خواندن صحیح آیات از سبک یک قاری برجسته بهره گرفته شود. توجه داشته باشید که با یادگیری مهارت‌های لازم و تحت نظارت مربیان، سبک‌ها قابل ارتقا و رشد هستند. برخی از قاریان برجسته جهان اسلام عبارتند از:
- محمد صدیق المنشاوی
- عبدالباسط عبدالصمد
- محمود خلیل الحصری
- راغب مصطفی غلوش
- مصطفی اسماعیل
4. اهمیت انتخاب کلاس و استاد مناسب روان‌خوانی
یادگیری مهارت روان‌خوانی قرآن نیازمند طی‌کردن حداقل یک دوره آموزشی است. بسیار مهم است که هر فرد در کلاسی متناسب با سطح توانایی‌های خود شرکت کند. چنانچه سطح آموزشی و توانایی‌های شاگردان یک کلاس از شما بیشتر باشد، احتمالاً در زمان کوتاهی احساس ناامیدی و کمبود اعتمادبه‌نفس درون شما شکل می‌گیرد؛ بنابراین بسیار مهم است که یادگیری این مهارت در مؤسسات معتبر و با تعیین سطح شما آغاز شود. علاوه بر محیط کلاس، استاد شما نیز باید دارای توانایی و تجربه کافی باشد. یک استاد خوب باید سؤالات و چالش‌های تمامی شاگردان را برطرف سازد، به شاگردان انگیزه و اعتمادبه‌نفس دهد و با روشی قابل‌فهم به آموزش قواعد و مفاهیم لازمه بپردازد.
5. شناخت رایج‌ترین روش‌های تلاوت قرآن
حتماً شنیده‌اید که می‌گویند برای اینکه ما با خدا حرف بزنیم باید نماز و دعا بخوانیم و برای اینکه بخواهیم خدا با ما حرف بزند باید نامه حضرت دوست یعنی قرآن را بخوانیم. برای خواندن قرآن روش‌های مختلفی وجود دارد که اغلب تفاوت آن‌ها در میزان سرعت تلاوت است. در ادامه به آشنایی مختصر با این روش‌ها پرداخته‌ایم:
- روش تحقیق: قرائتی که در هنگام انجام آن توجه ویژه‌ای به رعایت حرکت‌ها، همزه‌ها، مدها، قواعد قرآن و تفکیک کلمات وجود داشته باشد. از مهارت تحقیق استفاده می‌شود. به جهت قرائت شمرده کلمات، از این روش جهت آموزش و تعلیم قرآن، در بسیاری از محافل قرآنی استفاده می‌شود. در این روش، قرائت هر صفحه 6 دقیقه و ختم قرآن حدودا 60 ساعت به طول می انجامد.
- روش تدویر: زمانی که تلفظ مدها، غنه‌ها و حرکت‌ها در زمان کوتاه‌تر و با سرعت بیشتری انجام شود، از مهارت تدویر استفاده می‌شود. سرعت قرائت در روش تدویر بیشتر از روش تحقیق است. در این روش، کمی سرعت بیشتر شده و قرائت هر صفحه 3 دقیقه و زمان ختم قرآن نصفه شده و به 30 ساعت کاهش پیدا می‌کند.
- تحدیر: یکی از روش‌های بسیار کاربردی، خصوصاً برای مرور محفوظات و ختم قرآن در زمانی کوتاه استفاده از روش تحدیر است. در این روش آیات با سرعت بسیار زیادی خوانده می‌شود. دقت داشته باشید که سرعت گرفتن در این روش با کوتاه‌کردن زمان مدها و غنه‌ها انجام شده و تمامی قواعد و اصول قرائت و تجوید به‌صورت کامل رعایت می‌شوند. این نوع قرائت نیازمند آموزش دقیق است. در این روش به جهت قرائت با سرعت بالا، خواندن هر صفحه 1.5 دقیقه و ختم قرآن حدوداً در 15 ساعت انجام می‌شود.
آشنایی با جامع‌ترین روش روخوانی و روان‌خوانی قرآن (جهشی)
همان‌طور که تا اینجا متوجه شدید، روان‌خوانی قرآن کریم نیازمند طی‌کردن مراحل آموزشی و یادگیری دقیق قواعد و اصول لازم است. بسیاری از افراد به دلیل مشغله‌های کاری و دور بودن از مراکز آموزشی، از یادگیری این قواعد صرف‌نظر می‌کنند و تنها با دانش سطحی خود اقدام به قرائت قرآن می‌کنند. خوشبختانه امروزه به لطف شیوه‌های آنلاین آموزشی، یادگیری این مهارت بسیار آسان شده است. یکی از مراکزی که به‌صورت تخصصی اقدام به آموزش روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم با یک روش نوین کرده است، مؤسسه قرآنی علیین است.
این روش آموزشی حاصل سال ها تحقیق و تجربه یکی از اساتید بین‌المللی قرآن کریم “دکتر علی رجبی” است. در این روش از دانش روز و مهارت‌های تقویت حافظه و چشم‌خوانی استفاده شده است. در این شیوه آموزشی، چشم فرد اعراب‌ها را بسیار سریع و باکیفیت شناسایی می‌کند و این موضوع با تقویت گیرنده و فرستنده مغز اتفاق میفتد. قرآن‌آموز با یادگیری این مهارت، توانایی روان‌خوانی و تندخوانی قرآن را به شکل دقیق و کاملاً اصولی فرا می‌گیرد. در نهایت مغز به‌سرعت کلمات را تحلیل کرده و شخص، با سرعت بالایی آیات را قرائت می‌کند. در واقع قرآن‌آموز، روش “تحدیر” که طبق روایات، از روش‌های مورداستفاده پیامبر اکرم (ص) است را به‌خوبی می‌آموزد. به‌طورکلی مزیت‌های روش جهشی روخوانی و روان‌خوانی قرآن به ترتیب زیر است:
- آموزش مهارت‌های اعراب شناسی، تفکیک و تشخیص بدون نقص کلمات
- تقویت حافظه و توانایی ارسال موقعیت و شکل صحیح آیات به ذهن
- تشخیص و تصحیح سریع اغلاط، هنگام قرائت آیات
- آموزش مهارت‌های تقویت تمرکز در هنگام خواندن آیات
- افزایش قدرت یادگیری سایر متون، رشد فردی و افزایش اعتمادبه‌نفس
- و…
معرفی ابزارهای کمک‌آموزشی برای روان‌خوانی قرآن
جهت خواندن صحیح آیات، علاوه بر روش‌ها و نکات آموزشی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد؛ یک سری ابزار کمک‌آموزشی نیز وجود دارد. این ابزار برای افرادی که مایل هستند به‌تنهایی و در خانه شروع به یادگیری و آشنایی با روان‌خوانی قرآن کنند، کارآمد خواهد بود.
- نرم‌افزارهای قرآنی: نرم‌افزارهای زیادی جهت آموزش روان‌خوانی قرآن ساخته شده است و شما با نصب آن‌ها بر روی تلفن همراه خود می‌توانید به‌صورت دائمی از امکانات این نرم‌افزارها بهره ببرید. یکی از این نرم‌افزارها ” سامانه آموزش الکترونیکی حامیم” است.
- صوت قاریان برجسته: یکی از راه‌های مناسب برای صحیح خوانی قرآن، خواندن آیات به همراه صوت یکی از قاریان برجسته است. شما می‌توانید صوت قاری موردنظر را پخش کرده و همراه با صوت از روی قرآن بخوانید.
- کتاب‌های آموزش روان‌خوانی: کتاب‌های کمک‌آموزشی با توضیح کامل قواعد و اصول قرآنی یکی از شیوه‌های کارآمد برای یادگیری مهارت روان‌خوانی هستند. یکی از این کتاب‌های مفید ” کتاب آموزش روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم اثر علی قاسمی” است.
- قلم قرآنی: یکی از ابزارهای بسیار مفید برای روخوانی و روان‌خوانی صحیح آیات قلم‌های هوشمند قرآنی هستند. این قلم‌ها دقیقاً مانند یک استاد همیشه همراه هستند. این قلم‌ها یک گزینه مناسب برای افراد کم‌سواد و کودکان است. با قرارگرفتن نوک قلم بر روی هر آیه، آیه موردنظر به‌صورت هوشمند با صوت قاری موردعلاقه شما پخش می‌شود.
اهمیت خواندن آیات با زبان عربی
تلاوت قرآن به زبان عربی یکی از آداب خواندن قرآن است. کلام الهی به زبان عربی نازل شده است پس شایسته است جهت ادای درست و بدون نقص کلمات و عدم اشتباه در انتقال معنا و مفهوم آن، با همان زبان‌اصلی (عربی) خوانده شود. توجه داشته باشید که کلمات قرآن دارای مضامین بسیار بلند و علمی است، بنابراین نمی‌توان ثابت کرد که تمامی ترجمه‌ها کامل و دقیق هستند؛ بنابراین جهت بیان و درک عمیق‌تر روح و محتوای اصلی هر آیه، شایسته است که آن را با همان زبانی که نازل شده است، تلاوت کنید.
علاوه بر این، یکی دیگر از دلایل مهم تلاوت آیات قرآن با زبان عربی، ایجاد یک‌زبان مشترک برای وحدت و یکپارچگی در بین مسلمان است. به همین خاطر در تمامی مسابقات قرآنی در سراسر جهان، قرآن با زبان عربی تلاوت می‌شود.
سخن پایانی
قرآن کریم سرشار از مطالب اخلاقی، عرفانی، معنوی، تربیتی، راه‌شناسی، خودشناسی، خداشناسی، جهان‌بینی و… است. یکی از راه‌های شایسته و اصولی برای ارتباط با کلام الهی، صحیح خوانی و روان‌خوانی آیات است. تا زمانی که شما نتوانید آیات را به‌درستی بخوانید نمی‌توانید بامعنا و کاربرد آن ارتباط برقرار کنید. جهت صحیح خوانی قرآن نیاز است که با نکات و قواعد زبان عربی آشنا باشید. برای آشنایی با این نکات باید ابتدا یک روش روان‌خوانی مناسب را انتخاب کرده و نزد اساتید این حوزه آموزش‌های لازم را پشت سر بگذرانید. هر قاری جهت شرکت و موفقیت در مسابقات قرآنی نیاز است که به‌خوبی با نکاتی مانند: تجوید، صوت و لحن، وقف و ابتدا و… آشنایی داشته باشد.
