چگونه به یک قاری خوش صدا تبدیل شویم؟

چکیده

همه می­توانند قاری قرآن شوند. حتی کسانی که صدای خوبی ندارند هم می­توانند یاد بگیرند که به زیبایی قرائت کنند. اما چطور؟ جنس و نوع صدای ما هرگز تغییر نمی­کند. فردی که صدایش بم نمی‌شود، نخواهد توانست آن را بم کند. کسی که قادر نیست همچون استاد عبدالباسط، صدایش را به اوج برساند، نمی­تواند این ویژگی را تغییر دهد و نباید هم تغییر دهد! نکته اینجاست که جنس صدای ما مانعی برای تبدیل‌شدن به یک قاری خوش‌صدا نیست.

در این مقاله به شما نشان می­دهیم که با هر نوع صدایی که دارید، می­توانید یک قاری موفق باشید. به‌شرط آن که مسیر آموزش خود را به‌درستی طی کنید. پس همراه ما باشید تا متوجه شوید فقط 5 مرحله تا تبدیل‌شدن به یک قاری خوش‌صدا فاصله دارید. علاوه بر این، در انتهای این مقاله 3 تمرین اصولی برای شما قرار داده­ایم که می­تواند کیفیت صدای شما را ارتقا دهد. پس همراه ما بمانید.

5 مرحله تا تبدیل‌شدن به یک قاری خوش‌صدا

1. صدایتان را بشناسید

اگر می­خواهید به قاری خوش­صدا تبدیل شوید، ابتدا باید صدای خود را بشناسید. صدای هر فردی ویژگی­های خاص خود را دارد. به‌عنوان‌مثال برخی صداها اوج خوبی دارند؛ اما صدایشان بم ندارد و بعضی صداها هم دقیقاً برعکس است. صداهایی هم هستند که هم بم و هم اوج قدرتمندی دارند که اصطلاحاً به آن­ها «صداهای کامل» می­گویند.

صدای خود را در نت‌های پایین (صدای بم) و نت­های بالا (صدای اوج) امتحان کنید. سپس خود را با کسی که صدای کاملی دارد، مقایسه کنید تا تفاوت­ها را درک کنید. اگر نمی­توانید وسعت صدای خود را تشخیص دهید از استاد شخصی خود کمک بگیرید.

2. الگوی مناسب خودتان را انتخاب کنید

بعد از شناخت صدا و توانمندی‌های خود، باید از یک استاد قاری که در سطح جهانی مطرح است، تقلید کنید. ما در اینجا این استاد را «استاد الگو» می‌نامیم. این مرحله حساسیت زیادی دارد و توصیه می­کنیم اگر مرحله قبل را به‌تنهایی انجام داده­اید، در این مرحله حتماً از یک استاد باتجربه مشورت بگیرید. زیرا قاریان مطرح جهانی، هر یک دارای حنجرهٔ خاصی هستند و فقط یک استاد باتجربه می‌تواند تشخیص دهد که حنجرهٔ شما شبیه به کدام‌یک از این اساتید مطرح است. به‌عنوان‌مثال استاد عبدالباسط، بیشتر اوج می‌خوانند درحالی‌که استاد شحات محمد انور بم قدرتمندی دارند.

در انتخاب استاد الگو، قدرت انتخاب شما نسبی است. این یعنی چه؟ صدای شما مثل بدن شماست و انتخاب «استاد الگو» مثل انتخاب لباس است. شما ناچارید لباسی اندازه بدن و سن خود انتخاب کنید؛ ولی در انتخاب رنگ و جنس پارچه قدرت انتخاب دارید. در اینجا هم شما باید اساتیدی را برای الگوبرداری انتخاب کنید که توانمندی‌های حنجرهٔ ایشان، شبیه شما باشد و سپس در سایر موارد همچون تکنیک‌ها، رنگ صدا، طرز تفکر یا حتی شخصیت، می­توانید بر اساس علاقه خود، تصمیم بگیرید. به‌خاطر داشته باشید که انتخاب استاد الگوی نامناسب با صدای شما، مانند انتخاب لباسی کوتاه برای یک فرد قدبلند، تصمیمی نامناسب است و شما را به نتیجه نمی­رساند.

 نکته: شاید شنیده باشید که می­گویند لحن مهم‌تر از صوت است و آن را می­توان بدون هیچ محدودیتی از هر استاد مطرحی الگوبرداری کرد. درحالی‌که این سخن صحیح نیست؛ چرا که لحن و صوت ارتباط زیادی با هم دارند و گاه برای هم محدودیت ایجاد می‌کنند. ممکن است لحن یک قاری را نتوان با هر صوتی تقلید کرد.

3. قرائتی مناسب تهیه کنید

اکنون باید قرائت استاد الگوی خود را تهیه کنید. سی‌دی‌ها و دوره‌های آنلاین بسیاری در این باره وجود دارد که می­توانید آنها را تهیه کرده و آموزش را آغاز کنید. اما پیش از تهیهٔ آموزش­ها، دقت کنید که قرائت‌ها از کیفیت صدای خوبی برخوردار باشند و سروصدای محیط کمتر باشد. علاوه بر این بهتر است ابتدا از قرائت­های سریع­تر استفاده کنید. زیرا قرائت‌های سریع ظرافت و تکنیک­های کمتری نیاز دارند و آسان‌تر هستند.

4. با دقت گوش بدهید!

اکنون نوبت به شروع یادگیری است. شما می­بایست به قرائت­ها بادقت گوش بدهید. مهم نیست چند بار به قرائت الگوی خود گوش می‌دهید، مهم این است که با چه کیفیتی این کار را انجام می‌دهید. بهتر است قرائت مدنظرتان را به بخش‌های کوتاه تقسیم کنید و روی هر بخش به طور جداگانه تمرکز کنید. این کار را تکرار کنید و تکرار کنید و بازهم تکرار کنید. تا زمانی که مغزتان بالاخره آهنگ، لحن و صوت را به‌خوبی درک کند.

نکته: در این مرحله، صبر و حوصله خود را بالا ببرید و به‌هیچ‌عنوان عجله نداشته باشید و ناامید نشوید. ممکن است سال‌ها طول بکشد تا بالاخره موفق شوید و به سطح قاریان حرفه­ای برسید. هرچند اگر دو مرحلهٔ اول را به‌درستی انجام داده باشید، می­توانید در عرض ۲ تا ۳ سال به نتایج عالی دست یابید.

5. الگوبرداری کنید

حالا نوبت شماست تا از الگوی خود تقلید کنید. می­توانید این تمرینات را در محضر استاد شخصی­تان انجام دهید و سریع‌تر عیب­یابی کنید. در غیر این صورت خودتان صدایتان را ضبط کنید و بادقت آن را با الگوی اصلی مقایسه کنید. مراحل گوش‌دادن و تقلید را هر روز انجام دهید تا بالاخره به نتایج مطلوب دست یابید. البته در کنار این تمرینات سعی کنید روی کیفیت صدای خود هم کار کنید.

3 تمرین مهم صداسازی قرائت قرآن در خانه

در ادامه تمریناتی برای تقویت صدا برای شما قرار داده­ایم که باعث می­شود صدایی شفاف، منعطف و زیبا داشته باشید. این تمرینات از کتاب «صوت و صداسازی در هنر تلاوت قرآن نوشته رضا روان‌بخش» انتخاب شده است. آنها را با رعایت اصول ذکر شده و روزانه به مدت یک ساعت انجام دهید.

• تمرین اول) بهبود صدا: این نخستین و اساسی‌ترین تمرین صداسازی برای قاریان است. در این تمرین واکه‌های مختلف (یعنی صدای آ ـ  ُ ـ  ِ ـ  َ ـ ای – او) را از بم یا کف صدا (نت­های پایین) تا زیر یا سقف صدا (نت‌های بالا) می‌کشیم. برخلاف اکثر تمرین­ها که کشش واکه­ها به‌صورت ساده است، در اینجا باید در فاصله هر ۱ ثانیه به صدای خود ضربه بزنید؛ به‌طوری‌که ناگهان نت­ها را تا فاصلهٔ مطلوبی بالا ببرید (در حد ۲-۳ نت) و سپس به حال اول برگردانید. دقت کنید که شدت این ضربات باید به‌اندازه باشد؛ یعنی نه آن‌قدر بلند باشد که حنجرهٔ شما آسیب ببیند و نه آن‌قدر ضعیف انجام شود که تأثیر آن را نبینید. نکاتی که باید در انجام این تمرین رعایت کنید عبارتند از:
  • ادای واکه‌ها به‌صورت خالص باشد؛ یعنی به‌عنوان‌مثال وقتی واکهٔ آ را اجرا می­کنید، فقط آ شنیده شود و صدای  َ یا  ِ به گوش نرسد.
  • روش تشخیص انجام درست این تمرین، این است که با هر ضربه، هوا باید از دیافراگم به بیرون پرتاب شود و شکمتان اندکی تکان بخورد.
• تمرین دوم) انعطاف صوت: شاید بدانید که صدای شما ۳ خواستگاه دارد: صدای میانی (middle voice)، صدای سری(head voice) و صدای سینه­ای(chest voice). نقاط تبدیل این صداها به یکدیگر نقاط عطفی هستند که صدا دچار گسیختگی می­شود. برای رفع این مشکل رایج، این تمرین را انجام می‌دهیم به این صورت که روی یک واکه (صدای آ ـ  ُ ـ  ِ ـ  َ ـ ای – او) نتی را در اواخر صدای سینه انتخاب می­کنیم و برای یک‌لحظه صدا را در نتی در محدوده صدای میانی رها می­کنیم و سپس دوباره به حالت اول برمی‌گردیم. به همین شکل نتی را در انتهای صدای میانی انتخاب می‌کنیم و ناگهان به صدای سر هدایت می­کنیم و دوباره به صدای میانی برمی­گردیم. این تمرین مانند غلتکی است که ناهمواری‌های صدا در نقاط عطف را صاف و یکدست می­کند. نکاتی که باید در انجام این تمرین رعایت کنید:
  • راحت و روان این تمرین را انجام دهید و به اندام­های حنجرهٔ خود آسیب نزنید.
  • دقت کنید تا در نت‌های بالا صدای خروسکی ایجاد نشود و شکست صوتی را کنترل کنید.
• تمرین سوم) افزایش کیفیت صدا: این تمرین «پرش یک اکتاوی» نام دارد. در این تمرین یک نت را به‌دلخواه در نظر می­گیریم و در اکتاوی که هستیم یه اکتاو بالاتر می­رویم و بعد برمی­گردیم. در این لحظه فرکانس صدا ناگهان دوبرابر می­شود. این تمرین هم در واکه‌های مختلف انجام می­شود. اگر در رفت‌وبرگشت صدا گسیختگی صدا ایجاد شد، نگران نباشید؛ زیرا با تکرار بیشتر این تمرین، رفع خواهند شد.

نکته: این تمرین مشابه تمرین نخست است. با این تفاوت که در تمرین اول فاصله بین نت‌ها در حد ۲ نت بود درحالی‌که در اینجا فاصله تقریباً ۸ نت است.

این نکات را در قرائت قرآن جدی بگیرید

دقت کنید که این تمرین­ها در صداهای پایین (در وسعت سینه یا حتی اوایل صدای میانی) راحت انجام می­شوند و در این سطوح هر چقدر تمرین بیشتر باشد نتایج بهتری به دست می‌آید؛ ولی وقتی صدا به اوج (نت­های آخر) می‌رسد، تمارین فشار زیادی به حنجره وارد می­کند. به همین دلیل ۷۰٪ این تمارین را در نت‌های متوسط و پایین انجام دهید و ۳۰٪ مواقع در نت­های بالا کار کنید.

توجه داشته باشید که به‌محض گرفتگی صدا، باید تمرین را قطع کنید یا از نت‌های پایین شروع کنید. این گرفتگی­ها را جدی بگیرید؛ زیرا در صورت گرفتگی­های مداوم، ممکن است صدای شما برای همیشه خش­دار شود و شفافیت خود را از دست بدهد.

کلام پایانی

در این مقاله سعی کردیم شما را با روش مؤثر تبدیل‌شدن به یک قاری خوش‌صدا آشنا کنیم تا در کمترین زمان بیشترین نتیجه را بگیرید. به یاد داشته باشید که رمز موفقیت در هر مهارتی علاقه و پشتکار است. مطمئن باشید با تکرار و تمرین در مسیر صحیح، خیلی زود به نتایج مطلوب خود می­رسید. سپاسگزاریم که همراه ما بودید.