بررسی و انتخاب هدف حفظ و تأثیر آن در موفقیت حافظان قرآن کریم

چکیده

تا‌به‌‌حال راهی سفری شده‌­اید که مقصدش را ندانید؟ شاید به نظر عجیب برسد، اما هم اکنون بسیاری از ما در مسیرهایی هستیم که از منزل نهایی آن بی‌خبریم. حافظان بسیاری هستند که به دلایل مختلف در مسیر حفظ قرآن قرار گرفته‌‌اند، اما نمی‌‌دانند که به‌‌راستی هدف از حفظ قرآن چیست؟ برخی از این افراد برای جلب رضایت خانوادهٔ خویش تصمیم به حفظ قرآن می‌‌گیرند. بعضی‌‌ها می‌‌خواهند در رقابت‌­های قرآنی، مقام کسب کنند. عده‌‌ای برای تقویت حافظه به حفظ قرآن روی می‌‌آورند و افرادی هم هستند که به‌‌واسطه حفظ قرآن، فخرفروشی می‌‌کنند.

در این مقاله می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که: «هدف از حفظ قرآن چیست؟» این سؤال، زیربنای ذهن ما را تشکیل می‌‌دهد و یافتن پاسخی صحیح برای آن، موجب استواری ما در طی مسیر می‌­شود؛ زیرا زمانی که چرایی چیزی را درک کنیم، چگونگی آن دیگر اهمیتی ندارد. پس تا انتهای این مقاله مهم، با ما همراه باشید.

3 اثر مهم انتخاب هدف درست در موفقیت حفظ قرآن

اگر در حفظ قرآن هدف درستی نداشته باشیم ممکن است؛ مانند بسیاری از حافظان قرآن مرتکب 3 اشتباه در مسیر حفظ قرآن شویم:

1. پیشگیری از اشتباه در انتخاب مسیر درست: دونده‌­ای را تصور کنید که در مسابقه دو ماراتن شرکت کرده است. با شروع مسابقه، این فرد همراه دیگر شرکت‌‌کنندگان، مسابقه را آغاز می‌کند. اما ازآنجایی‌که مسیر طولانی و پرپیچ‌وخم است، دونده در میانه مسابقه، مسیر خود را گم می‌‌کند و در مسیری برخلاف مقصد نهایی به دویدن ادامه می‌‌دهد. در نهایت و بعد از تلاش‌­های بسیار، درحالی‌که از شدت خستگی نفسش بند آمده است، متوجه می­‌شود که کل مسیر را به‌‌اشتباه دویده است. اینجاست که می‌‌فهمد نه‌‌تنها با صرف تلاش و زحمت زیاد به هدف نهایی نرسیده است، بلکه از آن دور شده است. این حکایت بسیاری از افرادی است که در مسیر دستیابی به برکات بی‌­انتهای قرآن، برای رسیدن به منافع ناچیز از مسیر منحرف می‌­شوند. فخر‌فروشی، رقابت‌­های ناسالم و ریاکاری از جمله انحرافات مسیر حفظ قرآن هستند. اگر هدف واقعی خود را نشناسیم، ممکن است گرفتار چنین بیراهه‌‌هایی شویم.
2. ایجاد انگیزه قوی برای رسیدن به مقصد نهایی: زمانی که انسانی در انجام کارهایش هدفی ندارد، معنای واقعی عمل خود را نمی‌‌داند. به همین علت به‌سرعت دچار ناامیدی می‌­شود و کوچک‌‌ترین مانعی، او را متوقف می‌‌کند. این افراد کسانی هستند که پیشرفت کمی دارند؛ زیرا هیچ انگیزه برای حرکت ندارند. درنتیجه با بی‌‌میلی قرآن را حفظ می‌کنند و زود خسته می‌شوند. به‌‌طور‌کلی وقتی کاری انجام می‌‌دهیم که هدف آن را نمی‌‌دانیم یا هدف آن کار برای ما معنا و اهمیتی ندارد، انجام آن عمل برای ما همچون دویدن در سربالایی، سخت می‌‌شود. شاید بتوانیم اراده خود را جمع کنیم و چند‌متری را در سربالایی بدویم، اما خیلی زود از حرکت باز‌می‌‌ایستیم. حفظ قرآن هم انرژی، وقت و انضباط زیادی می‌‌طلبد. به همین علت افرادی که هدف حقیقی این کار را نمی‌شناسند، ممکن است خیلی دیر به مقصد خود برسند یا شاید این اتفاق هیچگاه رخ ندهد.
3. جدیت در عمل به برنامه حفظی: تصور کنید که صبح خیلی زود باید از خواب بیدار شوید تا کاری سخت را انجام دهید. در این صورت بیدار‌شدن چقدر برای شما دشوار است؟ حالا زمانی را در نظر بگیرید که روز بعد، در ساعتی مشابه باید از خواب بیدار شوید؛ اما این بار می‌‌خواهید برای رفتن به اردویی همراه دوستانتان آماده شوید. در این صورت، آیا بیدار‌شدن بسیار آسان‌‌تر نمی‌شود؟ آگاهی از هدف حفظ قرآن هم می‌‌تواند تأثیری یکسان بر روی عملکرد ما داشته باشد. بسیاری از حافظان هستند که با داشتن شرایط یکسان، سختی‌­های متفاوتی را متحمل می­‌شوند. افرادی که به هدف واقعی خود از حفظ قرآن آگاه‌‌اند، از حفظ آیات نهایت لذت را می‌‌برند. درحالی‌که دیگران به آن همچون تکلیفی اجباری نگاه می‌‌کنند. به همین علت آگاهی از مقصد نهایی، خود راه را برای ما روشن، آسان و لذت‌‌بخش می‌‌سازد.

بررسی مهم‌ترین اهداف حفظ قرآن کریم

حال به اهمیت داشتن هدفی درست در حفظ قرآن پی بردیم؛ اما این هدف بزرگ و ارزشمند چیست؟ حفظ قرآن، می‌‌تواند اهداف والا و مهم متعددی داشته باشد. اما اکنون می‌‌خواهیم به 3 هدف اصلی حفظ قرآن بپردازیم. هر فردی باتوجه‌‌به ظرفیت­‌های درونی خود می‌‌تواند برای رسیدن به این هدف والا تلاش کند:

1. هدایت و تذهیب نفس انسان

هدف از نزول قرآن، هدایت بشر است. به همین دلیل، اولین و مهم‌­ترین هدف از حفظ قرآن، تهذیب نفس است. قرآن بزرگ‌‌ترین معلم زندگی است که در مراحل مختلف زندگی، راهنمای نفس ما می‌‌شود و ما را از راه‌­های نادرست باز می‌‌دارد. امام جواد (ع) در این باره می‌‌فرمایند:

«مؤمن به 3 ویژگی نیاز دارد: توبه‌ای از جانب خداوند، پذیرش نصیحت و نصیحتگری درونی»

امام جواد علیه‌السلام

منظور از نصیحت‌‌گر درونی، وجدان بیدار است. حفظ قرآن و یادآوری کلام خدا، وجدان انسان را بیدار می‌‌کند و نصیحت‌گر درونی او را هوشیار و زنده نگه می‌‌دارد.

2. کسب معرفت الهی و کشف چشمه‌های روشن زندگی

آیات الهی، سراسر شگفتی و معجزه است. یکی دیگر از اهداف ارزشمند حفظ قرآن، کسب معرفت الهی است. وقتی قرآن را حفظ می‌‌کنیم، در قدم اول با معجزه قرآن رو‌به‌‌رو می‌شویم؛ فصاحت، شیوایی، محتوای عمیق و یکپارچه آن، ایمان ما را به خداوند بیشتر می‌کند. زمانی که آیاتی درباره خلقت و شگفتی­های طبیعت را می‌‌خوانیم، قدرت و عظمت خداوند را با تمام وجود درک می‌‌کنیم. هنگامی که از سرنوشت پیامبران و دیگر امت‌ها آگاه می‌‌شویم، درس زندگی می‌‌گیریم. به‌‌این‌‌ترتیب تمام آیات قرآن سرشار از دانش و درس معرفت آموزی است.

امام علی در نهج‌البلاغه می‌‌فرمایند:

«وَ فیهِ رَبیعُ الْقَلْبِ، وَ یَنابیعُ الْعِلْمِ، وَ ما لِلْقَلْبِ جِلاءٌ غَیْرُهُ؛ بهار دل‌ها و چشمه‌های دانش در قرآن است و برای قلب و فکر جلایی جز قرآن نتوان یافت.»

خطبه 176 نهج‌البلاغه

در این حدیث، امام علی (ع) از قرآن با عنوان «یَنابیعُ الْعِلْمِ» یاد کرده­‌اند. «ینابیع» جمع «ینبوع» به معنای «چشمه» است؛ به تعبیر ایشان، نه یک چشمه بلکه چشمه‌‌های فراوان علم و دانش در قرآن مجید وجود دارد. بدین جهت است که هر چقدر با قرآن بیشتر انس بگیریم و آیات آن را حفظ کنیم، مفاهیم تازه و مطالب جدیدی از آن استخراج می‌‌شود.

3. ارتباط نزدیک با پروردگار، مهم‌ترین هدف حفظ قرآن

آخرین هدف از حفظ قرآن، ارتباط با جان جهان، یعنی خداوند است. با اینکه این هدف مختص اولیای حق و معصومین است، سایر انسان‌­ها هم می‌‌توانند به‌قدر توان خود، محبت خدا را در دل خود زنده کنند. به‌‌راستی کسی که فردی را بسیار دوست بدارد، تمام سخنان و نامه‌­های او را بادقت تمام به‌‌خاطر می‌‌سپارد. قرآن هم کلام خداوند و نامهٔ هدایت پروردگار است. کسی که می‌‌خواهد انس بیشتری با پروردگار خود بگیرد، می‌‌تواند با حفظ قرآن، به خدای خود نزدیک‌‌تر شود.

کلام آخر

هدف از حفظ قرآن چیست؟ این پرسش مهمی است که در این مقاله سعی کردیم به آن پاسخ دهیم. حافظی که هدف از حفظ قرآن را می‌‌داند، برخلاف بسیاری از افراد دیگر، راه خود را گم نمی‌‌کند، در طی مسیرش متوقف نمی‌­شود و مسیر حفظ را با لذت طی می‌‌کند. بعد ازآنکه به اهمیت داشتن هدف از حفظ قرآن پی بردیم، این مسئله را دریافتیم که هدف حفظ قرآن چیست. فهمیدیم که اهداف والای بسیاری برای حفظ قرآن وجود دارد. اما ما باید بر اساس ظرفیت خود هدفی را انتخاب کنیم که توانایی رسیدن به آن را داشته باشیم.