چک لیست کاربردی برای خواندن صحیح قرآن

چکیده

قرآن کلام وحی الهی است که 14 قرن پیش از زبان حضرت محمد (ص)، رسول خاتم، جاری شد. کلامی که سینه‌به‌سینه، شهر به شهر گسترش یافت، جهانی را دگرگون کرد و امروز این کلام به دستان ما رسیده است؛ دریایی از رحمت و هدایت که برکات آن پایانی ندارد و پناهگاهی امن در روزهای تاریک زندگی است که چشم­ها را روشن و دل­ها را گرم نگه می­دارد.

وقتی در مقابل چنین کتاب عظیمی قرار می­گیریم، رعایت آداب را بر خود واجب می­بینیم؛ خواندن قرآن آدابی دارد که افزون بر نشان‌دادن احترام، موجب بهره‌­مندی بیشتر ما از برکات بی­انتهای قرآنی می­شود. نخستین شرط ادب، خواندن صحیح قرآن است. تلاوت درست قرآن، اولین مرحله برای دستیابی به این نعمت بزرگ است.

ازآنجایی‌که که زبان قرآن عربی است، خواندن صحیح آیات برای ما و به‌خصوص قرآن­آموزان نوجوان، ممکن است دشوار باشد. به همین علت بسیاری از این قرآن‌‌آموزان می­پرسند: «چطور قرآن را صحیح بخوانم؟» در این مقاله می‌­آموزیم چطور در 4 مرحله، روان‌‌خوانی قرآن را یاد بگیریم و سپس نکات مهمی را باهم بررسی می‌‌کنیم که در سرعت پیشرفتمان تأثیر چشمگیری خواهند داشت. با ما همراه ما باشید.

آمادگی روحی، اولین قدم برای خواندن صحیح آیات

قبل از شروع هر عمل معنوی، خوب است که ذهن و روح خود را آماده کنیم. هم اکنون، ذهن ما پر از افکار، نگرانی‌‌ها و دغدغه‌­های مختلف است. اگر واقعاً می­‌خواهیم از برکات قرآن بهره‌­مند شویم باید ذهن خود را خالی کرده و جایی برای دریافت آیات الهی باز کنیم. وقتی پیش از تمرین خواندن صحیح قرآن، ذهن خود را از افکار مزاحم تخلیه می­‌کنیم، به آرامش و تمرکز می‌­رسیم که لازمهٔ پیشرفت در هر کاری است.

ایجاد آمادگی روحی پیش از تمرینات خواندن قرآن، باعث می­‌شود تا جایگاه و عظمت قرآن را درک کنیم و اهمیت این کار را به خود یادآور شویم. خوب است همواره به یاد داشته باشیم که قرآن کتابی ساده نیست؛ بلکه موجودی جاندار و معجزهٔ پروردگار است. توجه به این موضوع، انگیزه­‌ای مضاعف برای یادگیری خواندن صحیح قرآن در ما ایجاد کرده و سرعت پیشرفت ما را دو‌چندان می­کند.

به همین منظور 4 الی 5 دقیقه قبل آغاز تمرینات خود، زمانی در فضایی آرام سپری کنید. در این مدت که در مقابل قرآن حضور دارید، عظمت و جایگاه والای قرآن را به خود یادآوری کنید. همچنین خوب است از این که توفیق یادگیری قرآن را به دست آورده‌­اید، سپاسگزار باشید و شکرگزاری کنید.

7 گام مهم برای رسیدن به مرتبه درست‌خوانی قرآن کریم

اکنون برای اینکه یاد بگیریم چطور قرآن را درست بخوانیم، باید با روخوانی و سپس روان‌‌خوانی قرآن آشنا شویم. بدین منظور باید این 7 مرحله را انجام دهیم. هر یک از این مراحل تأثیر شگرفی در پیشرفت ما دارند. به همین علت توصیه می‌‌کنیم هریک از آنها را، با اشتیاق و به‌‌درستی انجام دهید:

1. پیش خوانی آیات سخت

مرحله اول، پیش‌خوانی است. ابتدا می‌‌بایست صفحاتی از قرآن را انتخاب کنیم و به‌‌تنهایی آن را بخوانیم. باید سعی کنیم تا‌حد‌امکان، کلمات را درست تلفظ کنیم و به نشانه­گذاری­‌ها دقت کنیم. هدف از این مرحله، این است که چشم ما با آیات و کلمات دشوار آشنا شود. علاوه بر این پیش­‌خوانی قرآن باعث می­شود احساس آمادگی بیشتری داشته باشیم و اعتماد‌به‌‌نفس بالاتری برای ادامه تمرینات خود به دست آوریم.

2.رفع اشکالات مهم با به کمک استاد

در مرحله دوم، از یک استاد یا فردی مسلط به روان‌‌خوانی قرآن کمک می­‌گیریم و این بار در مقابل او­، شروع به خواندن قرآن می­‌کنیم. استاد به روش صحیحی از ما رفع اشکال می­‌کند. به‌‌این‌‌ترتیب، حین تمرین یاد می­گیریم چطور قرآن را صحیح بخوانیم. خوب است از فرد یا استادی کمک بگیریم که با روش­های آموزش آشنا باشد و با بهره‌گیری از تکنیک­های آموزشی صحیح ما را تشویق کرده و موجب دلسردی ما نشود.

ممکن است عده­ای روان‌خوانی قرآن را به‌تنهایی و با گوش‌دادن به تلاوت قاریان یاد گرفته باشند. این روش هم مؤثر است؛ اما خوب است به یاد داشته باشیم که یادگیری در کنار استاد، علاوه بر تقویت انگیزه و اراده، باعث می­شود مسیر یادگیری را زودتر و درست­تر طی کنیم. زمانی که در حضور استاد تمرین می­کنیم، ایشان متوجه نواقصی می­شوند که خود ما از آنها آگاه نیستیم. همچنین با کمک تجربیات حرفه‌ای استاد خود می­توانیم از بروز انواع خطاها جلوگیری کنیم.

3. یادگیری اصول و قواعد قرآنی

مرحله سوم، یادگیری قواعد روان‌خوانی است. برای یادگیری این قواعد باید از استاد خود کمک بگیریم. قواعدی در زبان عربی وجود دارد که یادگیری آنها باعث سریع‌تر و صحیح­تر شدن روان‌خوانی ما می­شود. یادگیری تلفظ درست حروف، آشنایی با حروفی که تلفظ نمی­شوند و نحوهٔ نشانه‌گذاری، نمونه‌ای از قواعد روان‌خوانی قرآن هستند.

نکتهٔ مهم این است که یادگیری این قواعد، بهتر است هم‌زمان با مرحله قبل و هنگام خواندن قرآن باشد. به‌این‌ترتیب می­توانیم به‌‌محض یادگیری یک نکته، آن را در عمل بکار ببریم و زودتر بر این قواعد مسلط شویم.

4. ارتباط مستقیم درک معانی در صحیح خوانی قرآن

مرحله چهارم، درک معناست. درک معنای قرآن به ما کمک بزرگی می­‌کند تا بفهمیم چطور قرآن را صحیح بخوانیم. زیرا وقتی معنای آیات را درک می­‌کنیم، ذهن ما درگیر معنا می‌­شود و یادگیری بهتر و عمیق‌­تری را تجربه می­‌کنیم. در کنار یادگیری عمیق، درک معنا باعث می­‌شود تا به تدبر در قرآن برسیم که هدف نهایی یادگیری قرآن است. این اتفاق نیک موجب می­شود تا پیام خداوند را دریابیم و با زیبایی‌های معنایی قرآن آشنا شویم.

برای این کار، هم‌زمان با تمرین هر صفحه از قرآن، معنای آن را هم می­‌خوانیم و در آن تأمل می­‌کنیم. همچنین می‌­توانیم معنای عبارات پرتکرار قرآنی را یاد بگیریم تا به‌مرورزمان این کلمات را به‌خاطر بسپاریم و توانایی درک معنای خود را تقویت کنیم.

5. آشنایی با دستور زبان عربی، پلی محکم برای صحیح خوانی

مرحله پنجم، آشنایی با قواعد دستوری زبان عربی است. در این مرحله به‌‌هیچ‌‌عنوان قصد نداریم کل قواعد دستوری عربی را یاد بگیریم. هدف ما تنها آشنایی با برخی از پرکاربردترین نکات دستوری است. یادگیری این نکات در خواندن صحیح قرآن و درک معانی بسیار مؤثر است. از جمله قواعد دستوری که کمک زیادی در روان‌خوانی قرآن می‌کند، آشنایی با صرف و زمان افعال مختلف، ضمایر و ساختار جملات است.

برای انجام این مرحله هم باید از استاد خود کمک بگیریم؛ چراکه ایشان می­دانند چه قواعدی کاربرد بیشتری دارد و کدام نکات دستوری در خواندن صحیح قرآن، خیلی مهم نیستند.

نکته: خوب است این نکته را یادآوری کنیم که شاید یادگیری قواعد دستوری زبان عربی کمی دشوار به نظر برسد؛ اما دریافت این نکات در کنار درک معانی قرآن، بسیار شیرین و جذاب است. به‌گونه‌ای که این قواعد کلیدهایی برای گشایش معانی ارزشمند قرآنی خواهند بود.

6. ارتباط مستقیم حفظ نسبی آیات با صحیح خوانی

مرحله ششم، حفظ اجمالی آیات و عبارات زیبای قرآنی است. یکی از تمرین­های بسیار مؤثر و پرفایده، حفظ آیات قرآن است. منظور از این تمرین حفظ تمام آیات نیست. در این مرحله ما تنها آیات و عبارات کلیدی و مهم­تر را به‌صورت اجمالی حفظ می­کنیم. حفظ آیات مهم، به‌تدریج در درک معنا و روان‌خوانی ما کمک می­کند. علاوه بر این، با حفظ این آیات مهم، آن‌ها را همچون جواهراتی با‌ارزش، همراه خود داریم و از برکات معنوی آنها بهره­‌مند می‌­شویم.

7. مهم‌ترین اصل، تمرین و تکرار مداوم

مرحله هفتم، تمرین و تکرار است. شاید در ابتدای تمرینات خود، پیشرفت کمی داشته باشیم؛ اما این موضوع، مهم نیست. تنها مسئله­‌ای که اهمیت دارد این است که مأیوس نشویم و به تمرین و تکرار ادامه دهیم. با تکرار تمرینات بالا، بعد از مدت کوتاهی کاملاً یاد می­‌گیریم که چطور قرآن را درست بخوانیم.

مسئله مهم در این مرحله داشتن ارزیابی است. وقتی عملکرد خود را بررسی می­‌کنیم، اشکالات خود را می‌‌یابیم و می­‌توانیم برای رفع آنها اقدام کنیم. در غیر این صورت ممکن است یادگیری ما طولانی شود.

کلام آخر

به‌‌راستی قرآن، دریایی از روشنایی است. برای دستیابی به این دریای پر‌برکت می‌بایست آداب و شرایطی را رعایت کنیم و بیاموزیم. از جمله این آداب خواندن صحیح قرآن است. تا زمانی که نتوانیم آیات قرآن را درست بخوانیم، نمی­‌توانیم در این دریای بی‌کران، عمیق شویم و نهایت استفاده را ببریم. به همین دلیل در این مقاله به این پرسش، پاسخ دادیم که: «چطور قرآن را صحیح بخوانم؟» پرسشی که برای بسیاری از قرآن­‌آموزان به‌‌خصوص نوجوانان مطرح است.

روان‌‌خوانی قرآن، اولین مرحله برای یادگیری قرآن و دستیابی به نعمت‌های قرآنی است. به همین علت، پاسخ درست به این پرسش نقش مهمی در تشویق یا دلسردی افراد دارد. از‌این‌‌رو در این مقاله 7 مرحلهٔ ساده اما مهم را بررسی کردیم که به ما یاد می‌دهد چطور آیات قرآن را درست بخوانیم. به امید این که برکات قرآنی، بیش‌ازپیش شامل حال ما شود. سپاس که همراه ما بودید.