کلیدی‌ترین تمرینات افزایش قدرت حافظه برای حفظ قرآن

چکیده

در حال حاضر اساتید و متخصصین مختلف، تمرینات متعددی برای تقویت حافظه به ما پیشنهاد می‌کنند تا حفظ قرآن ماناتری داشته باشیم. بااین‌‌حال بسیاری از این تمرین­‌ها نتیجه‌­بخش نیستند و حتی ممکن است نتیجه معکوسی داشته باشند و باعث آسیب‌­دیدگی حافظه شوند.

به همین دلیل پرسشی که برای بسیاری از قرآن‌‌آموزان ایجاد می­شود این است که تمرینات صحیح افزایش قدرت حافظه برای حفظ قرآن کدام‌‌اند و چطور با انجام این تمرینات بیشترین بازدهی را در عملکرد حافظه خود به دست آوریم؟ در این مقاله قصد داریم 5 تمرین قدرتمند و اصولی را به شما آموزش دهیم که به کمک آن حافظهٔ خود را برای حفظ قرآن ارتقا دهید. تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

اهمیت ایجاد اشتهای حافظه در دریافت منظم آیات

هر فردی می‌‌تواند میزان مشخصی از محفوظات را دریافت کند. به این مقدار گیرایی و اخذ «اشتهای حافظه پنهان» می­گویند. تنها حافظانی به هدف خود می‌‌رسند که بتوانند از خودآگاه و ناخودآگاه وجودی ذهنشان استفاده کنند و با تقویت ابعاد مختلف ذهن خود، اشتهای مضاعف در ناخودآگاه ذهنشان ایجاد کنند.

یکی راه‌‌های مؤثر برای توسعه اشتهای حافظه پنهان، ایجاد نظم در ارسال حفظ روزانه به ذهن است. به‌‌عبارت‌‌دیگر اگر حافظی در ساعت مشخصی از روز به حفظ قرآن مشغول شود، بعد از مدتی در همان ساعت مشخص ذهن او به طور ناخودآگاه آماده دریافت حفظیات جدید می­‌شود. درحالی‌که اگر فردی یک روز ساعت 8 صبح، روز دیگر ساعت 12 شب و روز بعد ساعت 5 عصر قرآن حفظ کند، حافظه پنهان او دچار اختلال می‌­شود.

البته رعایت نظم، ممکن است برای برخی دشوار باشد. اما خوب است به یاد داشته باشیم که حافظهٔ ما مانند سیستم گوارش بدن است. تصور کنید غذای سالم، به مقدار کافی و در زمان منظم وارد سیستم گوارشی ما نشود. در این حالت، علاوه بر ایجاد اختلال در اشتهای ورودی، ممکن است به‌عنوان بیماری گوارشی مبتلا شویم.

افزایش قدرت تمرکز با بهره‌گیری از لحن و موسیقی آیات

موزون‌ بودن کلام قرآن، از وجوه اعجاز آن است. یکی از بهترین تمرین‌­های افزایش قدرت حافظه برای حفظ قرآن، کمک‌گرفتن از آهنگ لحن قرآن است. در واقع بخشی از محفوظاتی که در ذهن داریم، همین موسیقی کلامی است که در آیات و صور مختلف وجود دارد. اگر از این موسیقی استفاده کنیم، می‌‌توانیم ایستایی حافظه صوتی خود را ارتقا دهیم.

برای این کار، ابتدا لازم است آهنگ هر آیه را کشف کنیم و از این لحن در تلاوت خود استفاده کنیم و با رعایت لحن آهنگین قرآن از موسیقی کلام آیات، حسن استفاده را ببریم. رعایت این موسیقی زیبا نه‌تنها حفظ قرآن را لذت‌­بخش­تر می‌کند؛ بلکه زمانی که با قرائت همراه می‌شود، زیبایی آن دوچندان می‌­شود.

از دیگر نتایج این تمرین، پویایی ذهن است. رعایت لحن کلام و تلاوت دکمه‌‌دار قرآن، تأثیر عمیقی بر حافظهٔ پنهان ما می‌گذارد و مانع پراکندگی­‌های ذهنی ما می‌‌شود. به‌‌این‌‌ترتیب حافظهٔ آوایی ما تقویت می­‌شود.

اهمیت استفاده از حافظه تصویری در ثبت آیات

سومین تمرین افزایش قدرت حافظه، عکاسی چشمی است. اما این یعنی چه؟ بعضی افراد برای ثبت یک تصویر در ذهن خود اجزای تصویر را واگویی می‌‌کنند و با تکرار جملات، تلاش می‌‌کنند تا تصویر را به‌خاطر بسپارند. درحالی‌که برای ثبت یک تصویر در ذهن باید از طریق عکاسی چشمی، تصویر را در ذهن حک کرد. این تمرین، بهترین روش برای ارتقا حافظهٔ تصویری است.

در واقع مهم‌‌ترین حافظه برای راهبری حفظ قرآن، حافظه تصویری است. به همین خاطر ضروری است که اجزای آن و «جنس حافظه» خود را به‌خوبی بشناسیم. برای شناخت جنس حافظه، می‌‌بایست طی ماه اول حفظ، عملکرد حافظهٔ خود را بررسی کنیم. به‌‌این‌‌ترتیب، نقاط ضعف و قوت، میزان اشتهای حافظه، قدرت به یادآوری محفوظات و… را ثبت می‌‌کنیم که به مجموعهٔ این ویژگی­‌ها، جنس حافظه می‌­گویند.

اهمیت توجه به روش 30-70 در لحظه حفظ آیات

تمرین 30-70 به اصلاح به یکی از اشتباهات رایج حافظان قرآن می‌‌پردازد و علاوه بر بهبود تمرکز، حافظه را نیز تقویت می‌‌کند؛ به طور تقریبی بسیاری از افراد، فقط 30 درصد وقت تمرین خود را صرف تمرکز و توجه به آیات می‌­کنند و 70 درصد مواقع مشغول تکرار، واگویی، اشکال‌گیری، تقلب و نگاه دوباره به محفوظات هستند. این روش اشتباه است و «به ذهن سپاری» نام دارد. میان به ذهن سپاری قرآن و حفظ‌کردن آن تفاوت زیادی وجود دارد؛ همان گونه که شنیدن و گوش‌کردن یا دیدن و نگاه‌‌کردن با یکدیگر فرق دارند.

در تمرین 30-70 می‌‌بایست 70 در صد تمرکز خود را روی حفظ‌کردن آیات بگذاریم و 30 درصد زمان خود را صرف اصلاح امور و تثبیت‌‌های نهایی کنیم. در این صورت با بالاآوردن سر، تصاویر آیات در مقابل چشمان ما می‌‌آید و کیفیت حفظ تا دو‌برابر افزایش می‌‌یابد.

ساخت انیمیشن‌های پویای ذهنی با کمک مفهوم آیات

حافظهٔ مفهومی بعد دیگری از حافظهٔ انسان است. در تمرین انیمیشن‌‌سازی مفهومی با پویانمایی واقعی مفاهیم آیات، می‌‌توانیم حافظه تصویری خود را مدیریت کنیم.در این تمرین مفاهیم آیات را به صورتت انیمیشنی شناور در ذهن خود تصویر‌سازی می‌‌کنیم. دقت کنید که قرار نیست ترجمه آیات را حفظ کنیم. چرا که این تنها باعث اضافه‌‌کاری ما می‌‌شود.

برای انجام این تمرین، داستان‌­های قرآنی مانند داستان حضرت موسی و صحنه‌‌ای که ایشان در مقابل ساحران، معجزه می‌کنند را در ذهن خود تصویر‌سازی کنید. اکنون شما برای این صحنه تصویر‌سازی مفهومی انجام داده‌­اید. به همین دلیل هرجایی از قرآن که به این داستان بر می‌‌خورید، حافظه شما به‌‌نوعی سر می‌‌خورد و محتویات به‌‌راحتی در ذهن شما شکل می‌گیرد. به‌‌این‌‌ترتیب، ما می‌‌توانیم همهٔ آیات را به روش مشابه در ذهن خود حک کنیم.

نکته: با استفاده از انیمیشن‌­سازی مفهومی، می‌توانیم هم‌زمان با مجسم کردن تصویر آیات از داستان و مفاهیم موجود در آیات کمک بگیریم و حفظیات خود را مستحکم کنیم. از دیگر فواید انجام این تمرین کاربردی شدن حفظ قرآن و همچنین تولید سواد قرآنی است.

کلام آخر

در این مقاله آموختیم که تمرینات مختلفی برای تقویت حافظه معرفی می‌شود. در‌این‌‌بین تمرین­‌های بسیاری هستند که نه‌‌تنها مؤثر نیستند؛ بلکه می‌‌توانند برای ذهن ما مضر باشند. در واقع تمرین‌‌هایی موجب افزایش قدرت حافظهٔ ما می‌‌شوند که باعث ارتقای سه بعد حافظه یعنی ابعاد مفهومی، تصویری و آوایی شوند. به همین دلیل با 5 تمرین قدرتمند و پیشرفته آشنا شدیم که هریک با تقویت یک بعد از حافظه باعث افزایش کیفیت حفظ می‌‌شوند. در نهایت به یاد داشته باشید که تقویت حافظه تنها با به‌کارگیری روش­‌ها و تکنیک‌­های اصولی و صحیح، ممکن می‌‌شود و دستیابی به این هدف نیازمند اهتمام و اراده است. به‌‌عبارت‌‌دیگر، باید بخواهیم و تصمیم بگیریم تا آگاهانه در مسیر حفظ قرآن، حافظهٔ خود را نیز افزایش دهیم.