چکیده
ذهن ما، یک زمین کشاورزی است. اگر می‌خواهیم از این زمین، محصول خوبی برداشت کنیم، باید در قدم اول خاک آن را آماده کنیم. تنها خاکی حاصلخیز، محصولی مرغوب به ما می‌دهد. ایجاد آمادگی ذهنی برای حفظ قرآن هم اولین مرحله در امر حفظ کلام‌الله مجید است که اساس موفقیت ما را فراهم می‌کند. حال پرسش مهم این است که چطور ذهنمان را برای حفظ قرآن آماده کنیم تا حفظی مانا و آسان داشته باشیم؟ به‌عبارت‌دیگر مقدمات ذهنی حفظ قرآن چیست؟
در این مقاله می‌آموزیم چطور در 2 گام، به آمادگی ذهنی برای حفظ قرآن برسیم. همچنین در لابه‌لای این مقاله راهکارهای بسیار ناب و کلیدی قرار داده‌ایم که سرعت و کیفیت حفظ شما را افزایش می‌دهد. پس همراه ما باشید.
گام نخست، کنترل عوامل خارجی
عوامل خارجی متعددی وجود دارند که در آمادگی ذهن ما نقش دارند. این عوامل می‌تواند به نفع یا ضرر ما عمل کنند؛ بنابراین در اینجا اشاره کوتاهی به مهم‌ترین این عوامل می‌کنیم تا با تنظیم درست هرکدام، بتوانیم حفظ قرآن باکیفیت‌تری داشته باشیم.
انتخاب زمان مناسب
انتخاب ساعت درست، در آمادگی ذهنی شما برای حفظ قرآن، بسیار حیاتی است. البته ساعت ثابت و مشخصی برای حفظ قرآن وجود ندارد؛ در واقع هر فردی در شبانه‌روز، یک ساعت طلایی دارد. در این ساعت، مغز و حافظه بیشترین قدرت اخذ آیات قرآن را دارد و شما در بالاترین سطح آمادگی ذهنی قرار دارید. ساعت طلایی هر فرد، بسته به عوامل مختلف، متفاوت است. نکته مهم این است که با آزمون‌وخطا، ساعت طلایی خود را کشف کنید.
کشف ساعت طلایی، مزیت دیگری هم در حفظ قرآن دارد. حفظ منظم قرآن در ساعت طلایی، به‌مرور باعث ایجاد اشتهای حافظه می‌شود. به این معنا که مغز ما، به حفظ آیات در ساعت خاصی عادت می‌کند و رأس ساعت مشخص شده، ذهن تشنه حفظ‌کردن می‌شود.
نکته مهم: عجله نداشته باشید! عجله یک مانع ذهنی بزرگ است که آرامش را از بین می‌برد. پس اگر وقتتان تنگ است و زمان اندکی برای حفظ دارید، پیشنهاد می‌کنیم حفظ کلام‌الله را به‌وقت مناسب‌تری موکول کنید.
انتخاب مکان مناسب
مکان حفظ، یکی دیگر از عوامل مهم، در آماده‌سازی ذهنِ حافظ قرآن است؛ زیرا مهم نیست چقدر مغز خود را آماده حفظ کرده‌ایم، تا زمانی که در محیطی شلوغ، نامناسب و پر سروصدا قرار داریم، تمام آمادگی خود را از بین می‌بریم. در مقابل، گاهی آمادگی درونی لازم را نداریم؛ اما شرایط محیطی و مکانی درست، باعث می‌شود ذهن ما هم متمرکز و آرام شود.
اهمیت آمادگی درونی و ذهنی
بعد از اینکه عوامل محیطی را به نفع خودمان چیدیم، نوبت به آمادگی ذهنی است. همان‌طور که بدون آمادگی جسمانی نمی‌توان در یک مسابقه ورزشی شرکت کرد، بدون آمادگی ذهنی هم نمی‌توانیم قرآن را درست و اصولی حفظ کنیم.
یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات حافظان قرآن هم نداشتن چنین بسترسازی ذهنی است. در نتیجه کیفیت کارشان کاهش پیدا می‌کند و زمان حفظ برای آن‌ها طولانی می‌شود. درحالی‌که یک ذهن آرام و متمرکز نه‌تنها از برکات قرآنی بیشتری بهرهمند می‌شود، بلکه حفظی ماندگارتر و سریع‌تر دارد.
در مرحله آمادگی ذهنی، ما در حد 3 الی 4 دقیقه، خود را در شرایط زمانی و مکانی درست برای حفظ قرآن قرار می‌دهیم، بدون اینکه حفظ قرآن را شروع کنیم. طی این 3-4 دقیقه موارد زیر را به ترتیب انجام می‌دهیم:
- عزم و اراده: قطعاً اولین قدم از انجام هر کاری، خواستن و اراده‌کردن است. این مرحله ساده به نظر می‌رسد؛ اما اساس انجام هر عملی است. ما هم باید بخواهیم که ذهن خود را آماده کنیم و اراده کنیم تا خود را از مشغله‌های زندگی جدا کرده و آرام و متمرکز شویم.
- تخلیه افکار مزاحم: اکنون فکر کنید که به چه فکر می‌کنید! ذهن ما به‌صورت عادی از افکار مهم و غیرمهم زیای اشباع شده است از جمله دیالوگ‌های سریالی که شب قبل دیدهایم، خاطره خنده داری از دوران کودکی‌مان، مشکلات و گرفتاری‌ها و… همگی گاه‌وبی‌گاه به ذهن ما سرک می‌کشند و حواسمان را پرت می‌کنند. به همین دلیل باید ذهنمان را پاک کنیم و متمرکز شویم: پس کاغذی و قلمی بردارید. تمام چیزی‌هایی که ذهن شما را درگیر کرده است را روی کاغذ خالی کنید. بادقت همه چیز را بیرون بریزید. سپس با صدای بلند به خودتان بگویید که بعد از انجام حفظ قرآن، به این موضوعات برمی‌گردم و مفصل درباره‌شان فکر می‌کنم.
- توجه قلبی و حضور ذهن: مرحله نهایی در ایجاد آمادگی ذهنی برای حفظ قرآن، حضور قلب است؛ این مرحله، قلب شما را به روی آیات نورانی قران می‌گشاید. زمانی که روبه روی قرآن می‌نشینیم، باید همواره به یاد داشته باشیم که قرآن تنها کتابی ساده نیست، بلکه موجودی زنده است. در واقع ما در محضر پروردگار هستیم و این خداوند است که در حال گفتگوی با ماست. پس می‌بایست جان خود را آماده شنیدن پیام وحی کنیم. برای اینکه در هنگام حفظ قرآن حضور قلب داشته باشیم، می‌توانیم به مفاهیم آیات فکر کنیم، یا از خداوند طلب بخشش و استغفار کنیم. همچنین می‌توان به صفات الهی مانند عظمت و قدرت پروردگار بیندیشیم.
مراقب تله‌های مسیر باشید!
در آخر می‌خواهیم به نکته مهمی اشاره کنیم. برخی حافظان، ممکن است به‌اشتباه دچار احساس غرور و منیت شوند و به‌خاطر حفظ قرآن، به خدایشان و دیگران با دید منت نگاه کنند. درحالی‌که این منتِ قرآن است که همواره روی سر ماست. باید به یاد داشته باشیم، هر بار توفیق حفظ چند آیه از قرآن نصیب ما می‌شود، سجده شکر به جا بیاوریم و سپاسگزار باشیم. زمانی که با قدردانی و شکرگزاری، قرآن حفظ می‌کنیم، این شکر نعمت، نعمت‌های بیشتری را افزون می‌کند.
کلام آخر
در این مقاله آموختیم چگونه خاک ذهن را برای داشتن حفظی پربار، آماده کنیم و آمادگی ذهنی برای حفظ قرآن داشته باشیم؛ آموختیم چطور عوامل محیطی را تحت کنترل قرار دهیم و بر موانع ذهنی چیره شویم تا به فکری آزاد، آرام و متمرکز برسیم. همچنین به این نکته اشاره کردیم که ما حافظ قرآن نیستیم و این قرآن است که حافظ ماست؛ چرا که حفظ قرآن مانند بیمه عمر است. به‌شرط آنکه قدردان توفیقات قرآنی باشیم و بدانیم قرآن برای همهٔ ما کفایت می‌کند. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. به امید این که حفظ قرآنی مانا و پربرکت داشته باشیم.
