چکیده
برای موفقیت در حفظ قرآن بهترین کار انتخاب یک روشی حفظی اصولی و طی‌کردن مسیر در کنار یک استاد موفق و باتجربه است. دکتر علی رجبی ابداع‌کننده سبک حفظ سه‌بعدی (تصویری، مفهومی و آوایی) در ایران است که بیش از 25 سال سابقه تدریس حفظ قرآن کریم را دارد. ایشان تا کنون توانسته است به کمک روش مربوطه حافظان موفق و نامدار زیادی را آموزش دهد. در ادامه به بررسی و آشنایی بیشتر با روش آموزشی ایشان می‌پردازیم.
آشنایی با دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن کریم
بهره‌گیری از تجربیات افراد موفق و الگو قراردادن آن‌ها در هر زمینه‌ای موجب رشد و ترقی و پیشگیری از بسیاری از خطاها و اشکالات می‌شود. حفظ قرآن از جمله امور سخت و پر چالشی است که نیازمند بهره‌گیری از دانش مربیان و استادان این حوزه است.
دکتر علی رجبی از حافظان بین‌المللی قرآن کریم است که از همان دوران جوانی تا کنون عمر خود را صرف خدمت به قرآن کرده و تابه‌حال موفقیت‌های بزرگ بسیاری را کسب نموده است. ایشان از جمله استادان بزرگی هستند که با تلاش بسیار و انجام آزمون‌های متعدد از کتب تفاسیر و مفردات مختلف و بسیاری از علوم قرآنی، موفق به کسب مدرک درجه یک استادی از شورای انقلاب‌فرهنگی شده است.
دکتر رجبی با انجام تحقیقات گسترده سبک جدیدی از حفظ قرآن کریم را ابداع کرده است. این روش با تقویت بنیان‌های حافظه تصویری، آوایی و مفهومی انجام شده و در نهایت باعث ایجاد حفظی مانا و ماندگار در ذهن حافظان می‌شود. اکنون این روش در مؤسسه قرآنی علیین که بنیان‌گذار آن استاد رجبی است به‌صورت تخصصی به علاقه‌مندان قرآن کریم آموزش داده می‌شود.
دلیل مهم خلق روش حفظ تصویری (سه‌بعدی)
عوامل بسیاری در موفقیت حفظ قرآن تاثیر گذار هستند. افرادی زیادی همواره رؤیای شیرین حفظ قرآن را در سر دارند؛ اما با مشاهده تجربیات سخت و پر چالش برخی افراد و البته شکست‌هایی که بارها در این مسیر تجربه کرده‌اند، اعتمادبه‌نفس کافی برای موفقیت در این مسیر را ندارند.
نکته: برای شروع مسیر پر برکت حفظ قرآن، حافظان باید در ابتدا روشی را انتخاب کرده و با رعایت نکات و ساختاری اصولی و هدفمند، مسیر حفظی خود را آغاز کنند.
به‌طورکلی داده‌ها از سه طریق چشم، گوش و ادراک در حافظه ثبت می‌شوند. در طول زندگی انسان بسیاری از اطلاعات خیلی سریع از حافظه پاک شده و دوام و ماندگاری زیادی ندارند. طبق بررسی‌های علمی که در دنیا روی بسیاری از افراد انجام شده است؛ قدرت ماندگاری اطلاعات ثبت شده در حافظه از طریق چشم، چندین برابر بیشتر از دو حافظه دیگر است.
بخش زیادی از آنچه تا به امروز چه در مسئله حفظ قرآن و چه در بسیاری از موارد آموزشی دیگر دریافت کرده و آموخته‌ایم با استفاده از حافظه صوتی و انجام تکرارهای مکرر بوده است! در بیشتر مواقع این داده‌ها دوام و ماندگاری زیادی نداشته و در مدت‌زمان کوتاهی به دلیل فشار زیاد به حافظه و ضعف در قدرت اطلاعات مربوطه، به فراموشی سپرده شده‌اند. آنچه حافظان در روش حفظ تصویری با آن مواجه می‌شوند سبکی نوین از آموزش با کار و تقویت بر روی هر سه بعد حافظه است. زمانی اطلاعات در ذهن به‌خوبی ثبت و ماندگار خواهند شد که به‌درستی مورد تقویت قرار گیرند. در این روش در لحظه حفظ، حافظ 70 درصد از آیه را به‌صورت شفاف در ذهن خود جای می‌دهد و سپس با انجام تمرینات تقویتی و تمرکزی اطلاعات را برای همیشه از حافظه کوتاه‌مدت در حافظه بلندمدت خود ثبت می‌کند.
روش آموزش حفظ تصویری توسط استاد رجبی چگونه است؟
مغز انسان قوی‌ترین سیستمی است که تابه‌حال بشر به خود دیده است. بسیاری از ما سال‌هاست که بخش زیادی از حافظه قدرتمندمان را استفاده نکرده‌ایم و تنها با بهره‌گیری از 10 درصد حافظه، تلاش به یادگیری کرده‌ایم؛ به همین خاطر بخش‌های قدرتمند مغز سال‌ها بدون عملکرد، غیرفعال و به‌اصطلاح دست‌نخورده باقی‌مانده و ضعیف شده‌اند. هدف از به وجود آمدند روش حفظ تصویری کار بر روی دیگر ابعاد حافظه و ایجاد محفوظاتی مانا و ماندگار در ذهن است.
مراحل آموزش حفظ با کمک روش تصویری (سه‌بعدی) توسط دکتر علی رجبی به شرح زیر است:
- حافظه تصویری: فرد ابتدا تصویری شفاف و دقیق از آیات قرآن عثمان طه را با بهره‌گیری از تمارین مربوطه به حافظه خود ارسال می‌کند. بنیان اصلی ثبت آیات در حافظه در همین مرحله صورت می‌گیرد.
- حافظه ادراکی: در مرحله بعدی حافظ وارد بخش تثبیت آیات می‌شود. در این جا ابتدا با بهره‌گیری از حافظه ادراکی و کار بر روی ترجمه آیات یک پویانمایی زیبا از آیات قرآن کریم در حافظه شکل می‌گیرد و شخص تسلط کافی روی معنا و مفهوم آیات و درک آن‌ها را به دست می‌آورد.
- حافظه مفهومی: در نهایت برای تسلط کافی در زمان تحویل‌ها و ارائه محفوظات به شکل بی‌نقص و بدون اشتباه، به‌صورت تخصصی روی حافظه صوتی کار می‌شود. با انجام تمارین مربوطه در این مرحله یک موسیقی زیبا از آیات قرآن کریم در حافظه شخص ایجاد می‌شود. علاوه‌برآن شخص احساس اعتمادبه‌نفس کافی برای ارائه صحیح آیات را به دست می‌آورد.
حفظ قرآن کاری بسیار شیرین و البته ساده است. اینکه تنها با استفاده از یک بعد حافظه توقع حفظی قوی را داشته باشیم کار اشتباهی است. یک حافظ خوب، فردی است که بتواند به‌خوبی یک آیه قرآن را در تمام ابعاد صوتی، تصویری و مفاهیمی درک کرده و تحویل دهد.
دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن
4 ویژگی مهم و تأثیرگذار در انتخاب حفظ تصویری
کمی به دوران کودکی خود فکر کنید! قطعاً هر آنچه که به یاد می‌آورید مجموعه تصاویر کم‌رنگ و پررنگی است که در کنار هم خاطرات شما را تداعی می‌کنند. این در حالی است که احتمالاً بسیاری از گفتگوها را به یاد نمی‌آورید. این موضوع نشان‌دهنده قدرت حافظه تصویری و ضعف حافظه صوتی انسان است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های حفظ تصویری به شرح زیر است:
- مناسب برای تمامی سنین: محفوظات ثبت شده در حافظه از طریق حفظ تصویری بسیار شفاف و اعتمادساز هستند. در این روش آموزش‌ها از پایه و قدم‌به‌قدم انجام می‌شوند و با این کار حتی افرادی که اطلاعاتی از عرصه حفظ قرآن ندارند و تنها توانایی آن‌ها روخوانی ساده آیات است، در هر سن و سالی توانایی لازم برای حفظ قرآن تخصصی را به دست می‌آورند.
- پیشگیری از انباشت محفوظات: عشق و علاقه به حفظ قرآن مانند نوری است که تنها در قلب برخی افراد رسوخ می‌کند و از ارزش و جایگاه بالا و والایی برخوردار است. کسی که این عشق را در سینه دارد شایسته است که با انتخاب روشی درست مسیر حفظ خود را آغاز کند. متأسفانه بسیاری از روش‌های غیراصولی به جهت انباشت محفوظات و فراموشی کوتاه‌مدت، موجب ازبین‌رفتن این احساس و انگیزه پر قدرت درون شخص می‌شوند.
- حفظ اعتمادساز: روش حفظ تصویری با کار بر روی هر سه بعد حافظه باعث به‌وجودآمدن محفوظاتی اعتمادساز، شفاف و ماندگار در ذهن شده و بدون ایجاد فشارهای سنگین حافظه‌ای، احساس اعتمادبه‌نفس نسبت به حافظ کل شدن را تا پایان مسیر درون شخص زنده نگه می‌دارد.
- شفافیت تصاویر در ذهن: از نکات جذاب و مهم این روش شفافیت زیاد و ثبت دقیق کروکی آیات در ذهن است. شما با شنیدن نام یکی از اماکن متبرکه و یا تاریخی خیلی سریع تصویر آن را به‌خاطر می‌آورید. در این روش حفظی نیز به‌محض اینکه سؤالی از یک آیه از شما پرسیده می‌شود، خیلی راحت و با کمترین فشار بر حافظه تصویر کل آیه را به‌خاطر خواهید آورد.
مزایای حفظ تصویری در مقابل حفظ‌های سنتی
در زمان حال باتوجه‌به پیشرفت‌های علمی، هر روزه روش و شیوه‌های جدیدی برای علم‌آموزی به وجود می‌آیند که هدف تمامی آن‌ها ایجاد داده‌های قوی و هوشمند در ذهن با انجام کمترین فشار بر حافظه است. احتمالاً شما هم در هنگام یادگیری درس ریاضی با استفاده از روش ها و ترفندهایی مسیر خود را آسان‌تر ساخته‌اید. در بحث حفظ قرآن نیز اساتید بسیاری روش‌های گوناگونی را برای راحت‌تر شدن مسیر ارائه کرده‌اند. روش حفظ تصویری قرآن کریم که توسط دکتر علی رجبی ایجاد و ابداع شده است از جمله شیوه‌های بسیار کارآمد در یادگیری هوشمند آیات قرآن کریم است.
متأسفانه هنوز هم برخی افراد با اصرار و تکیه بر روش‌های قدیمی و پر چالش مانند حفظ صوتی، مسیر پر تلاطم و مهم حفظ قرآن را پیش می‌برند. این روش‌ها هیچ‌گونه پایه و اساسی ندارد و حافظ تنها با تکرارهای زیاد باید حجم زیادی از آیات را حفظ کند. در نهایت ادامه‌دادن و پیشروی با این شیوه‌ها موجب آسیب به حافظه می‌شود.
دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن
معمولاً دلیل انتخاب این گونه روش‌ها آسان بودن شیوه یادگیری روش مربوطه است. راه‌اندازی حفظ تصویری نیازمند گذراندن دوره‌های مقدماتی تا پیشرفته است؛ اما فرد بعد از گذراندن این مراحل به‌راحتی و به‌صورت شفاف و مانا می‌تواند آیات را به ذهن خود ارسال کند. در ادامه به مقایسه روش حفظ تصویری با روش‌های سنتی می‌پردازیم:
- ثبت دقیق و شفاف کروکی آیات و تسلط کافی به تمام ابعاد آن در هنگام پاسخ به سؤالات مختلف حفظی؛ بر خلاف حفظ‌های سنتی که فرد تنها توانایی تحویل ترتیبی آیات را دارد.
- آموزش دقیق روش‌های تقویت حافظه و تمرکز و کار بر روی ابعاد مختلف حافظه؛ بر خلاف حفظ صوتی که به دلیل انباشت محفوظات، ذهن دچار اختلال‌های شدید می‌شود.
- کسب مهارت‌های لازم برای ارسال آیات از حافظه کوتاه‌مدت به بلندمدت و ثبت مانای آیات در ذهن؛ بر خلاف روش‌های سنتی که حافظ برای فراموش‌نکردن آیات نیازمند تکرارهای سنگین و مداوم است.
- یادگیری مفهوم آیات که علاوه بر شارژ و تقویت محفوظات جنبه کاربردی برای استفاده در مراحل زندگی، درک بهتر دنیای اطراف و ارتباط نزدیک با خداوند را نیز دارد.
- ایجاد انگیزه و اعتمادبه‌نفس کافی برای حافظ کل شدن با به‌وجودآمدن محفوظاتی دقیق
- افزایش سرعت و کیفیت ثبت محفوظات در ذهن؛ بر خلاف روش‌های سنتی که با وجود صرف زمانی طولانی محفوظات کیفیت بالایی ندارند.
- یادگیری مهارت‌های دقیق رفع اشکالات احتمالی در مسیر حفظ و نحوه مواجهه صحیح با آن‌ها
جمع‌بندی
باتوجه‌به جایگاه بالا و والای قرآن کریم در میان مسلمانان و اهمیت تلاوت و به ذهن سپاری دقیق و بی‌عیب‌ونقص آیات؛ بسیار مهم است که حافظان قرآن از بهترین روش برای انجام چنین کار مهمی استفاده کنند.
تجربه نشان داده است که بهره‌گیری و استفاده از بسیاری از روش‌های سنتی تنها باعث ایجاد محفوظاتی ناپایدار و پر از اشکال در حافظه می‌شوند. معمولاً حافظان بعد از به‌خاطر سپاری چند جزء از قرآن با این شیوه‌ها، به دلیل انباشت بیش از حد محفوظات و عدم ثبت دقیق کروکی آیات، دچار فراموشی محفوظات می‌شوند. یکی از روش‌های اصولی حفظ قرآن که توسط دکتر علی رجبی حافظ بین‌المللی قرآن کریم ایجاد شده است، روش حفظ تصویری است. در این روش حافظان با یادگیری دقیق مهارت‌های حک تصویر در ذهن و به‌کارگیری حافظه تصویری، صوتی و ادراکی؛ حفظی کاربردی، مانا و ماندگار را تجربه خواهند کرد.
