آموزش روش کدگذاری قرآن + بررسی مزایا و معایب

چکیده

حفظ قرآن، برای بسیاری از مسلمانان هدفی والا و ارزشمند است که برکات بسیاری به همراه دارد؛ انس با قرآن، بهره­‌مندی از هدایت قرآنی و رسیدن به آرامش حقیقی، نمونه‌­هایی از نتایج حفظ قرآن است. علاوه بر این، حافظان قرآن همواره نزد خدا و مردم محبوب هستند و جایگاه بالایی دارند. این برکات باعث می­‌شود تا افراد بسیاری به‌‌خصوص جوانان، علاقه‌‌مند به حفظ قرآن شوند. در این عرصه استفاده از برخی روش‌ها باعث آسان‌تر شدن مسیر می‌شوند.

یکی از شیوه­های رایج برای به خاطرسپاری آیات قرآن استفاده از رمزگذاری آیات است. در این روش حافظان با کمک کدگذاری آیات قرآن، رمزهایی را به‌عنوان یادآور برای خود ایجاد می‌کنند و با کمک آن حفظیات را در ذهن خود یادآوری می­کنند. در این مقاله می‌خواهیم به شما آموزش دهیم که چگونه از روش رمزگذاری آیات قرآن برای حفظ استفاده کنید. همچنین مزایا و معایب این روش را بررسی می‌کنیم تا با چشم‌اندازی روشن مسیر حفظ خود را انتخاب کنید. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

دلیل و روش استفاده از رمزگذاری در حفظ قرآن

عده‌ای گمان می­کنند که چون قرآن حجم زیادی دارد، تنها کسانی می­‌توانند حافظ قرآن شوند که از استعداد حافظهٔ بالایی برخوردار هستند. این افراد فکر می‌‌کنند، حافظان موفق از شرایط ویژه‌‌ای برخوردار بوده‌اند که در نهایت باعث شده تا 600 صفحهٔ قرآن را به‌درستی حفظ کنند و بر تمام آیات و صفحات آن مسلط شوند. اما حقیقت این است که همهٔ افراد، با هر میزان استعداد حافظه می‌توانند قرآن را حفظ کنند. به‌شرط آنکه از روش­های اصولی حفظ استفاده کنند.

به زبان ساده، در روش کدگذاری آیات قرآن، حافظان برای هر صفحه از قرآن یک کد یا رمز در نظر می‌گیرند. سپس میان آیات آن صفحه و رمز تعیین شده، ارتباطی معنایی می‌سازند. در ادامه با ذکر مثال با این روش آشنا می‌شویم.

به‌طورکلی در این روش اعداد 1 تا 10 را در نظر می‌گیرند و برای هر عددی یک حرف از حروف الفبا را انتخاب می­کنند. انتخاب این حروف به نحوی است که هر حرف باید ما را به یاد عدد مدنظر بیندازد. به‌عنوان‌مثال برای عدد 4، می‌توان از حرف «چ» استفاده کرد. یا برای عدد 3، حرف «س» انتخاب می‌شود. بااین‌حال انتخاب این حروف، قراردادی است. مهم این است ذهن شما بتواند ارتباطی دقیق میان حرف و عدد ایجاد کند.

آموزش گام‌به‌گام حفظ سوره حجر با روش رمزگذاری

اکنون می­خواهیم با روش کدگذاری به حفظ بخشی از سوره حجر بپردازیم. سوره حجر، در صفحه 262 قرآن قرار دارد. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، می‌بایست برای هر عدد، یک حرف انتخاب کنید. سپس با رعایت ترتیب حروف، یک کلمهٔ معنادار بسازید. در اینجا برای صفحه 262 حروف «د، ش، د» را در نظر بگیرید. به‌این‌ترتیب می­توانید کلمهٔ رمز «داشبورد» را برای این حروف انتخاب کنید. حال برای هر آیهٔ این صفحه، داستانی فرضی بسازید و هر یک را به نحوی به کلمه «داشبورد» ربط می‌دهید. حتی اگر ربطی وجود نداشته باشد، باید ارتباطی بسازید. همچنین می‌توانید از کلمات و تشدیدهای کلمات برای ارتباط سازی با کلمات آیات بعد استفاده کنید. حال به کمک این روش آیات ابتدایی سورهٔ حجر را رمزگذاری می‌کنیم:

کدگذاری آیات اول و دوم:

 «الر ۚ تِلْكَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِينٍ» (1) «رُبَمَا یَوَدُّ الَّذِينَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِينَ» (2)

سوره حجر، آیات 1و 2

ابتدا کلمات و عبارات کلیدی آیات را بررسی می­کنیم تا با رمزگذاری، یک داستان یا سناریو فرضی ایجاد کنیم. یکی از چالش­های حافظان، حفظ آیاتی است که با حروف مقطعه آغاز می‌شوند. برای این حروف هم باید کدگذاری کنید. به‌عنوان‌مثال، برای حروف مقطعه «الر» کلمه «والر» را انتخاب می­کنیم. (والر یک وسیله روشنایی است که در قدیم از آن استفاده می‌شود.) همچنین از اسم سورهٔ «حجر»، کلمهٔ «حجره» را تداعی می‌کنیم. علاوه بر این کلمهٔ «ربما» را به‌عنوان «کتاب طرز تهیه رب» تصور می‌کنیم و به این ترتیب داستان زیر را می­سازیم:

«مبین با والر توی حجره، دنبال تل، کتاب و قرآنش می‌گشت که از توی داشبورد پیدا کرد. کتابش دربارهٔ طرز تهیه رب مسلمان‌ها بود.» همان‌طور که می­بینید، داستان فرضی ما کاملاً بی­مفهوم و بی‌ربط است. اما داستانی تصویری را در ذهن تداعی می‌کند که شامل کلمات مختلف آیه، اسم سوره و رمز صفحهٔ ما می‌شود.

ابتدا کلمات و عبارات کلیدی آیات را بررسی می­کنیم تا با رمزگذاری، یک داستان یا سناریو فرضی ایجاد کنیم. یکی از چالش­های حافظان، حفظ آیاتی است که با حروف مقطعه آغاز می‌شوند. برای این حروف هم باید کدگذاری کنید. به‌عنوان‌مثال، برای حروف مقطعه «الر» کلمه «والر» را انتخاب می­کنیم. (والر یک وسیله روشنایی است که در قدیم از آن استفاده می‌شود.) همچنین از اسم سورهٔ «حجر»، کلمهٔ «حجره» را تداعی می‌کنیم. علاوه بر این کلمهٔ «ربما» را به‌عنوان «کتاب طرز تهیه رب» تصور می‌کنیم و به این ترتیب داستان زیر را می­سازیم:

«مبین با والر توی حجره، دنبال تل، کتاب و قرآنش می‌گشت که از توی داشبورد پیدا کرد. کتابش دربارهٔ طرز تهیه رب مسلمان‌ها بود.» همان‌طور که می­بینید، داستان فرضی ما کاملاً بی­مفهوم و بی‌ربط است. اما داستانی تصویری را در ذهن تداعی می‌کند که شامل کلمات مختلف آیه، اسم سوره و رمز صفحهٔ ما می‌شود.

کدگذاری آیات دوم و سوم:

«رُبَمَا یَوَدُّ الَّذِينَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِينَ» (2)، «ذَرْهُمْ یَأْكُلُوا وَیَتَمَتَّعُوا وَیُلْهِهِمُ الْأَمَلُ ۖ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ» (3)

سوره حجر، آیات 2 و 3

با اینکه برای آیه 2 کدگذاری انجام دادیم، اما برای ایجاد اتصال بین دو آیه، در ادامهٔ داستان، ربطی کوچکی بین آیه 2 و 3 ایجاد می‌کنیم و سناریوی فرضی خود را این‌گونه ادامه می‌دهیم:

«خب مسلمان! یک‌ذره رب بده بهشون بخورند و کیف کنن، تا بدونن چقدر ربی که از تو داشبورد (صفحه 262) بهشون دادی، خوشمزه است.»

کدگذاری آیات سوم و چهارم:

«ذَرْهُمْ یَأْكُلُوا وَیَتَمَتَّعُوا وَیُلْهِهِمُ الْأَمَلُ ۖ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ»(3)، «وَمَا أَهْلَكْنَا مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا وَلَهَا کِتَابٌ مَعْلُومٌ» (4) «مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا یَسْتَأْخِرُونَ» (5)

سوره حجر، آیات 3 و 4

«یه ذره رب دادیم، خوردن. کل روستا (قریه) هلاک‌شدن و مردن. از تو کتاب معلومه که عجل امت‌ها عقب و جلو نمیشه.» اکنون به همین شیوه، آیه بعدی را هم کدگذاری می‌کنیم و داستان را ادامه می‌دهیم.

نکات مهم برای دریافت بهترین بازدهی از رمزگذاری آیات ( نکات مؤثر برای رمزگذاری باکیفیت آیات قرآن)

در روش رمزگذاری آیات قرآن، گاهی ارتباط سازی و کدگذاری سخت است. به همین علت توصیه می‌شود پیش از حفظ یک صفحه، تفسیر آن را مطالعه کنید. آگاهی از معنا و داستان آیات به شما کمک می­کند تا راحت‌تر میان آیات و اعداد، رمز بسازید. البته تفاسیر مختلفی برای قرآن وجود دارد. فرقی نمی­کند از چه تفسیری استفاده می­کنید. مهم این است که آن تفسیر در جان شما بنشیند و بتوانید به‌آسانی آن را درک کنید. در کنار درک معنا و مطالعهٔ تفسیر آیات، توصیه می­شود قرائت آیات را هم گوش کنید. این کار شما را با تلاوت صحیح قرآن آشنا میکند.

در این روش نکتهٔ مهم این است که نیازی به کدگذاری تمام کلمات نیست. رمزسازی برای تک‌تک کلمات باعث می­شود رمزگذاری طولانی و سخت شود. از طرف دیگر، حفظ تعداد زیادی رمز برای ما دشوار می‌شود. درحالی‌که اصلاً نیازی به این کار نیست و فقط باید کلمات کلیدی هر آیه را کدگذاری کنید. به‌عنوان‌مثال، دوران مدرسه را تصور کنید. هنگام پرسش‌و‌پاسخ، با شنیدن یک کلمه از جواب، ادامهٔ پاسخ را به یاد می­‌آوردیم. در اینجا هم هدف ما، گرفتن راهنمایی­‌های کوچک برای یادآوری محفوظات است نه رمزگذاری‌های سنگین تمام آیات.

برای یادگیری بهتر این روش با دانلود جزوهٔ رمزگذاری شماره آیات قرآن، نمونه کدسازی آیاتی از سوره بقره را بررسی کنید.

نکته: در روش کدگذاری به طور معمول حفظ آیات طولانی برای حافظان راحت­تر از حفظ آیات کوتاه است. زیرا حافظان برای آیات طولانی راحت­تر می‌توانند داستان‌سازی و کدسازی کنند. اما در آیات کوچک امکان ایجاد ارتباطات معنایی میان کلمات سخت­تر است. به همین منظور می‌توان هر دو آیهٔ کوچک را یک آیه در نظر گرفت. 

3 آسیب جدی در استفاده از روش کدگذاری برای حفظ کل آیات قرآن

همان‌‌طور که پیش­‌تر گفته شد، روش کدگذاری آیات قرآن مانند تقلب­‌های ذهنی است و در یادآوری آیات و ترتیب درست آنها به ما کمک می‌کند. اما استفاده از این روش، در کنار مزایایی که دارد، از معایب بسیاری نیز برخوردار است که باید آنها را هم در نظر بگیرید.

• اولین عیب روش رمزگذاری آیات قرآن این است که حافظ را از هدف اصلی حفظ قرآن یعنی درک معانی قرآنی دور می‌کند؛ زیرا تمرکز شخص از معانی ارزشمند و زیبای قرآنی به سمت داستان­‌سازی­‌های فرضی می‌رود که تأثیری در ایجاد سواد قرآنی ندارد.
• کدگذاری و داستان‌­سازی تمام آیات قرآن، نیازمند خلاقیت و انرژی بالایی است که این موارد در درازمدت وقت زیادی را تلف‌کرده و باعث خستگی و فشار زیاد و ازدست‌دادن انرژی و زمان طلایی حافظ می‌شود.
• مورد دیگر اینکه حفظ این سناریوها و کدها در کنار حفظ آیات قرآن فشاری چندبرابر به حافظه وارد می‌کند به همین دلیل ممکن است بعد از مدتی این کد‌ها را فراموش کرده و در نتیجه اصل آیات را نیز فراموش کنیم.

 به همین علت استفاده از این روش برای حفظ آیات قرآن پیشنهاد نمی­‌شود. بیشتر اساتید معتبر نیز این روش را به دلیل درصد خطای بالای آن توصیه نمی‌‌کنند. دکتر علی رجبی، استاد ارشد حفظ قرآن درباره تأثیرگذاری روش حفظ رمزگذاری آیات قرآن می‌‌گویند:

استفاده از این روش و حفظ شماره صفحات قرآن، در کوتاه‌‌مدت مؤثر است. اما در بلند‌مدت دردسرساز می‌شود. به‌عنوان‌‌مثال در یکی از مسابقات مهم، رقیب بنده از روش کدگذاری و شماره­‌بندی صفحات برای ایجاد ارتباط ذهنی استفاده کرده بود. درنهایت روش کد‌گذاری باعث خطای رقیب می‌شد و این موضوع در نهایت به پیروزی من منجر شد! به‌طورکلی، می‌توان از این روش کمک گرفت؛ اما به آن اتکا نکنید یا با آن حافظه‌­ای برخورد نکنید.

دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن

استاد رجبی، خود با روش «حفظ تصویری» و در مدت یک سال قرآن را حفظ نموده‌‌اند. ایشان با استفاده از این روش در رقابت‌­های بین‌المللی متعددی، نفر اول مسابقات شده‌‌اند. دکتر رجبی بر این باورند که اساس حفظ قرآن باید روی حافظه تصویری سوار شود؛ زیرا حافظهٔ تصویری قوی‌‌ترین حافظهٔ انسان است. سپس باید با استفاده از حافظهٔ آوایی و مفهومی، باید حفظیات را تثبیت کرد. این روش در مقابل روش کدگذاری آیات، ماندگارتر و آسان­تر است و حافظ را با مفاهیم و معانی قرآنی مأنوس می‌‌کند.

کلام آخر

در این مقاله، روش رمزگذاری آیات قرآن برای حفظ را به شما معرفی کردیم و نحوهٔ به‌کارگیری آن را به ذکر مثال شرح دادیم. همچنین در انتهای مقاله، مزایا و معایب این روش را بیان کردیم و نظر یکی از اساتید قرآن را درباره روش کدگذاری بررسی کردیم.

درنهایت به یاد داشته باشید که روش کدگذاری آیات قرآن، تنها یکی از چندین روش مختلف حفظ قرآن است؛ بنابراین اگر در ابتدای مسیر حفظ قرآن قرار دارید، بهتر است با صرف اندکی وقت، تحقیق کنید و بهترین روش را برایش خود انتخاب کنید تا زحمات و زمانتان در مسیر نادرست به هدر نرود و در نهایت به نتیجه دلخواه خویش برسید. سپاس که همراه ما بودید.