چکیده
قرآن مناسب حفظ دارای ویژگی‌هایی از جمله: اندازه، رنگ، سایز، نوع خط و ویژگی‌های مهم دیگری است که هر کدام تأثیر مستقیمی در تسهیل مسیر حفظ قرآن دارند. از روی هر مصحفی نمی‌توان حفظ اصولی و مانا را انجام داد. دقت کنید که قرآن انتخابی شما تا پایان مسیر حفظ همراه شما خواهد بود و تمامی ارسال‌ها و ثبت‌ها تنها از روی همین مصحف انجام خواهند شد؛ بنابراین هر گونه انتخاب اشتباه موجب اختلال، خستگی و ایجاد مشکل در این مسیر پر برکت میشود. برای انتخاب اصولی این نیاز اساسی در مسیر حفظ در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
انتخاب قرآن مناسب، عامل مهم موفقیت در حفظ ، (سهل‌انگاری در انتخاب قرآن حفظی ممنوع!)
یکی از دغدغه‌های مهم افرادی که وارد عرصه حفظ قرآن می‌شوند انتخاب قرآن مناسب حفظ است. متأسفانه برخی از روی ناآگاهی و نداشتن اطلاعات کافی اقدام به شروع حفظ از روی قرآنی که در دسترس دارند می‌کنند و برخی نیز با تصور اینکه در ادامه مسیر، قرآن حفظی خود را تغییر خواهم داد، از روی همان قرآنی که در دسترس دارند حفظ خود را پیش می‌برند. این کار اکیداً اشتباه و خطاست!
حفظ قرآن مسئله‌ای جدی و در دسته یادگیری‌های سخت نیز قرار دارد. بسیاری از قرآن‌هایی که ما در دسترس داریم ویژگی‌های لازم برای یک حفظ اصولی را ندارند؛ سهل‌انگاری در همین موضوع به‌ظاهر ساده بعد از مدتی باعث ایجاد اختلال در انتقال صحیح آیات به حافظه، خستگی ذهن و چشم، اتلاف وقت و زمان طلایی حافظ و در نتیجه عقب‌نشینی از این مسیر پر برکت میشود.
نکته: دقت کنید که قرآن حفظی شما مانند یک دوست و همراه تا پایان مسیر یاری‌دهنده شما خواهد بود. در این مسیر شما به‌هیچ‌عنوان امکان تغییر مصحف را نخواهید داشت و انجام این گونه تغییرات باعث برهم‌خوردن حافظه تصویری شما و کاهش تمرکز میشود؛ بنابراین بهترین کار این است که قرآنی مناسب از لحاظ قطع، رنگ، خط و… را انتخاب کنید و همواره از روی همین مصحف کار حفظ را انجام دهید.
ثبت دقیق آیات در ذهن با استفاده از یک قرآن ثابت
شاید هنوز هم برای شما سؤال باشد که چرا شکل و ظاهر قرآن این‌قدر در میزان کیفیت و مانایی محفوظات تأثیر جدی دارد. خوب است بدانید که در مسیر حفظ، حافظان از چند نوع حافظه از جمله حافظه تصویری برای ثبت آیات در ذهن کمک می‌گیرند. حافظه تصویری همان چیزی که در آن ثبت شود را به شما برمی‌گرداند. درست به‌مانند ثبت یک منظره توسط دوربین عکاسی. در این صورت، هر چقدر جزئیات بهتر و ساده‌تر اجرا شده باشد، حافظه میزان انرژی کمتری را برای ثبت تصویر به کار خواهد برد و خیلی زود خسته نمی‌شود و به همین جهت ثبت دقیق‌تری صورت خواهد گرفت.
حال اگر ما بخواهیم از روی چند قرآن مختلف حفظ هر سوره را پیش ببریم، یکنواختی ثبت آیات در ذهن با مشکل روبه‌رو خواهد شد و در هنگام اجرا و تحویل محفوظات فشار زیادی به حافظه وارد میشود و در نهایت حجم زیادی از خطوط و صفحات مختلف در ذهن، باعث یک به‌هم‌ریختگی و اشتباه در ادای صحیح محفوظات خواهد شد.
ویژگی مهم در انتخاب قرآن مناسب حفظ
- نوع خط: خطوط مختلفی برای نوشتن آیات قرآن استفاده میشود که در بین تمامی آن‌ها خط عثمان طه که توسط خطاط معروف کشور سوریه یعنی عثمان طه نوشته شده است بهترین و اصولی‌ترین گزینه است.
“دقت کنید که جناب عثمان طه چندین بار قرآن را نوشته است که دراین‌بین نسخه اولیه او از لحاظ سادگی و روان بودن و قلم درشت گزینه مناسب‌تری است در این قرآن هر صفحه با یک آیه شروع و با یک آیه ختم میشود و این موضوع باعث شده تا بهترین گزینه برای ارسال تصویر آیات به ذهن باشد.”
دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن
به‌طورکلی خط انتخابی باید ویژگی‌های زیر را دارا باشد:
- فاصله بین خطوط به‌خوبی رعایت شده باشد.
- اندازه خطوط مناسب باشد و زیادی ریز یا درشت نباشد.
- رنگ متن خوانا باشد، یعنی نه زیادی پر رنگ و نه زیادی کم‌رنگ و مشکی و یکدست باشد.
- مشخص‌بودن دایره پایانی آیات
- مشخص‌بودن علائم وقف و ابتدا
- و…
2. رنگ زمینه صفحه: قرآن حفظی شما تا پایان مسیر، همراه شما خواهد بود؛ بنابراین استفاده طولانی‌مدت از رنگ‌های نامناسب موجب خستگی ذهن خواهد شد. رنگ‌های زیادی تیره و یا روشن که باعث بازتاب نور می‌شوند باعث افت تمرکز و خستگی چشم می‌شوند. بهترین انتخاب رنگ‌های ملایم، کم‌رنگ و چشم‌نواز مانند سبز و قهوه‌ای خیلی کم‌رنگ و یکنواخت هستند.
3. قطع مناسب: قطع یا همان اندازه مناسب از ویژگی‌های مهم دیگر انتخاب اصولی مصحف حفظ است. بهترین قطع نوع وزیری است. سایز قطع وزیری چیزی بین 24*17 سانتی‌متر است. قطع‌های زیادی بزرگ به دلیل سنگین بودن باعث خستگی دست و حمل سخت آن می‌شوند؛ و قطع‌های زیادی کوچک نیز باعث اختلال در ارسال صحیح آیات به ذهن به دلیل کوچک بودن کلمات می‌شوند.
4. نوع جنس کاغذ: قرآن حفظی حداقل و در کمترین حالت به مدت دو سال هر روزه در حال استفاده است؛ بنابراین جنس نامناسب برگه‌ها موجب آسیب به تاروپود کاغذ و کم‌شدن میزان دوام و ماندگاری مصحف میشود. جنس برگه‌ها نباید زیادی کلفت و یا زیادی نازک باشد. نازک بودن باعث پارکی سریع کاغذ و مشخص‌بودن عبارات صفحه بعد از همان صفحه مربوطه و به‌هم‌خوردن تمرکز حافظ میشود. کلفتی کاغذ نیز باعث افزایش وزن و سنگینی مصحف میشود. متریال و جنس کاغذ نباید باعث ایجاد بازتاب نور شود. جنس‌هایی مانند گلاسه و نیمه گلاسه زیاد مناسب نیستند. یکی از بهترین انتخاب‌ها استفاده از کاغذهای انجیلی است. در نهایت برای ماندگاری بالای مصحف، خوب است که کاغذها توسط دوخت به یکدیگر متصل شده باشند.
5. بدون ترجمه و تفسیر: قرآنی که مناسب حفظ است باید بدون ترجمه و تفسیر باشد. وجود ترجمه و تفسیر باعث حواس‌پرتی و ایجاد تمرکز حافظ روی متن فارسی آیات خواهد شد. این موضوع علاوه بر ثبت نامناسب تصویر آیات در حافظه موجب اتلاف وقت و زمان حافظ نیز میشود. قرآن‌های مترجم برای حفظ مفاهیمی مناسب هستند نه حفظ تخصصی.
6. حاشیه قرآن: رنگ‌آمیزی و طرح حاشیه صفحات نباید شلوغ و حواس‌پرت کن باشد. تذهیب به‌کاررفته در اطراف صفحه دارای نقش‌ونگارهای شلوغ و طرح‌های اسلیمی و پر کار نباشد و رنگ‌آمیزی آن نیز بسیار ساده و چشم‌نواز انتخاب شود.
کدام قرآن‌ها مناسب حفظ نیستند؟
احتمالاً اگر شما هم تصمیم به خرید قرآن گرفته باشید با دنیایی از قرآن‌ها در اندازه، رنگ و جنس‌های مختلف رو به میشوید. یکی از نمونه مصحف هایی هایی که این روز ها طرفداران زیادی خصوصا در بین جوانان پیدا کرده است، قرآن های رنگی هستند. در این گونه مصحف ها معمولا خطوط و آیات با رنگ ها و نقش و نگار های مختلفی ثبت شده اند که البته بسیار دوست داشتنی و زیبا نیز هستند. اما دقت کنید که استفاده از چنین مصحفی به هیچ عنوان برای حفظ شما مناسب نیست و موجب ایجاد آسیبب های جدی به حافظه میشود.
مصحف‌های رنگی به دلیل تزیینات زیادی که دارند بیشتر مناسب استفاده‌های عمومی، هدیه‌دادن و ایجاد اشتیاق در کودکان و جوانان برای خواندن روزمره قرآن هستند. پس به‌هیچ‌عنوان از روی احساسات انتخاب اشتباه نکنید.و. قرآن‌هایی با قطع کوچک، خط نامناسب و تزیینی، وزن زیاد و اندازه‌بزرگ، شلوغ و پر از نقش‌ونگار، دارای تفسیر و ترجمه مناسب حفظ نیستند.
نکات مهم برای استفاده اصولی از قرآن و حفظ ماندگار آن
- هرگز قرآن حفظی خود را تغییر ندهید و تا پایان مسیر حفظ از یک مصحف استاندارد استفاده کنید.
- فاصله و زاویه مناسب را در هنگام استفاده از قرآن رعایت کنید.
- دقت کنید که در هنگام استفاده از قرآن، سایه‌سر یا دیگر اشیا روی قرآن نیفتد.
- بعد از هر بار استفاده از قرآن، برای حفظ دوام و ماندگاری حتماً آن را در جایی مناسب قرار دهید تا آسیب نبیند.
- بهتر است از یک محفظه مناسب برای نگهداری مصحف استفاده کنید.
- به‌جای استفاده از انگشت از خط‌نگه‌دار برای خط بردن قرآن بهره بگیرید. (لمس خطوط قرآن با انگشت در طولانی‌مدت باعث کم‌رنگ‌شدن آیات در صفحه خواهد شد.)
- برای ایجاد زاویه مناسب از کتابیار استفاده کنید. دقت کنید که رحل‌ها برای روان‌خوانی قرآن استفاده می‌شوند!
- در حاشیه قرآن حفظی چیزی ننویسید و علامت‌گذاری نکنید.
- در محیطی با نور مناسب از قرآن استفاده کنید.
- و…
سخن پایانی
همان‌طور که خواندیم انتخاب قرآن مناسب یکی از عوامل موفقیت در مسیر حفظی شما خواهد بود. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های قرآن مناسب حفظ که باید در زمان تهیه، به آن‌ها دقت شود عبارتند از: رنگ، اندازه، خط، سادگی و مواردی که به طور مفصل به آن‌ها اشاره شد.
در تمام مسیر باید تنها از یک مصحف استفاده کرد و تمامی تمرینات حفظی را از روی آن انجام داد. استفاده از چاپ‌های متفاوت با ویژگی‌های مختلف عملاً باعث اشکال‌های جدی در هنگام ارائه محفوظات و تحویل‌دادن‌ها میشود. پس دقت کنید که به طور هوشمندانه از یک مصحف مناسب استفاده کنید.
