چکیده
اگر شما هم در ابتدای مسیر حفظ قرآن هستید، بهتر است با صرف اندکی وقت، بهترین روش برای حفظ را انتخاب کنید. روشی در کمترین زمان، شما را به نتایج دلخواه برساند و تلاش‌های شما را به ثمر بنشاند.
در حال حاضر، روش کدینگ یکی از ده‌‌ها روشی است که برای حفظ قرآن معرفی میشود. از‌آنجایی‌که بسیاری از قرآن‌‌آموزان با این روش آشنایی ندارند، در این مقاله قصد داریم روش کدینگ حفظ قرآن را به‌‌صورت خلاصه آموزش دهیم و مزایا و معایب آن را در مقایسه با دیگر روشها ارزیابی کنیم تا با کسب چشم‌‌اندازی روشن، روشی مناسبی برای حفظ قرآن انتخاب کنیم. پس ما با همراه باشید تا با روش کدینگ حفظ قرآن آشنا شویم.
آشنایی کامل با روش کدینگ برای حفظ قرآن
امروزه روش‌های مختلفی برای حفظ قرآن وجود دارد. کافی است در فضای اینترنت دربارهٔ این روشها کمی تحقیق کنید تا با آموزش‌های مختلف حفظ قرآن روبهرو شوید. برخی از این آموزش‌ها، از روش‌های علمی و اصولی برای حفظ قرآن استفاده میکنند. درحالی‌که دوره‌های آموزشی بسیاری هم هستند که اعتبار و نتایج آنها مشخص نیست.
در روش کدینگ حفظ قرآن، برای هر صفحه از قرآن عثمان طه، یک «کد رمز» تعیین میشود. این کدها ثابت هستند و تغییر نمی‌کنند. کدهای هر صفحه باید به نحوی انتخاب شوند که در عین معنادار بودن، ما را به یاد عدد صفحه بیندازد. بدین منظور میتوان از حروف اصلی عدد، در ساخت کدهای آن صفحه استفاده کرد؛ بنابراین در روش کدینگ، 604 کد داریم. از طریق هر یک از این 604 کد به «داستان‌های ذهنی» و به کمک این داستان‌ها به «کلمات کلیدی» می‌رسیم. درنهایت کلمات کلیدی، ما را به «کلمات ارتباطی» هدایت میکند.
داستان‌های ذهنی، تصویرسازی‌هایی ساختگی هستند که به طور معمول ربطی به معنای آیات ندارند و صرفاً برای تداعی کلمات کلیدی استفاده می‌شوند. کلمات کلیدی هم مهم‌‌ترین کلمات هر آیه هستند که بهخوبی یادآور کلیات آیه مدنظر هستند. در آخر هم کلمات ربط را داریم که کلماتی از آیه هستند که میان آیه قبل و بعد، ارتباط معنایی ایجاد میکنند و باعث ثبت ترتیب آیات در ذهن ما می‌شوند. انتخاب کلمات ربط، کلمات کلیدی و کدهای هر صفحه، قراردادی است و هر شخص میتواند طبق سلیقهٔ خود آن را تغییر دهد.
در ادامه می‌‌خواهیم با روش کدینگ حفظ قرآن، صفحات ابتدایی جزء یک را کدگذاری کنیم تا با نحوهٔ انجام این روش به طور کامل آشنا شویم.
آموزش عملی روش کدینگ برای حفظ سوره بقره
اکنون می‌‌خواهیم روش کدینگ را از صفحه 3 قرآن و آیهٔ 6 سورهٔ بقره آغاز کنیم:
«إِنَّ الَّذِينَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ؛ (ای رسول ما) کافران را یکسان است که ایشان را بترسانی یا نترسانی، ایمان نخواهند آورد.»
آیه 6 سوره بقره
برای کد صفحه 3، میتوانیم کلمهٔ «سر» را انتخاب کنیم. سپس باتوجه‌به کلمات آیهٔ 6، کلمهٔ «کافر» را بهعنوان کلمه کلیدی قرار می‌دهیم و داستان فرضی زیر را می‌سازیم:
«هر چه می‌‌زنی تو سر کافر، ایمان نمی‌‌آورد.»
همان‌‌طور که می‌‌بینید، داستان فرضی ما، میتواند یک دستان بی‌ربط و بی‌‌معنا باشد. مهم این است که در آن بهخوبی از کد صفحه و کلمهٔ کلیدی استفاده شده است و این باعث میشود با یادآوری داستان، هر دو جزء مدنظر را زود به یاد بیاوریم. حال به کدگذاری سوره را ادامه می‌دهیم:
«خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ ۖ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛ خدا مهر نهاد بر دل‌‌ها و گوش‌‌های ایشان، و بر چشم‌‌های ایشان پرده افتاده، و ایشان را عذابی سخت خواهد بود.»
آیه 7 سوره بقره
کلمهٔ کلیدی این آیه «مهرزدن» است که از کلمه عربی «ختم» گرفته میشود. در اینجا علاوه بر کلمهٔ کلیدی، باید از کلمهٔ ارتباطی هم استفاده کنیم. کلمه ارتباطی، در واقع همان کلمهٔ کلیدی آیهٔ 6 است و بین آیهٔ 6 و 7 ارتباط ایجاد میکند. به‌این‌ترتیب داستان فرضی ما این‌گونه ادامه می‌یابد: «کافران به قلبشان مهرمیزنیم.»
نکته: موردی که رعایت آن در یادآوری آیات به ما کمک میکند این است که اگر کلمه ارتباطی آیه قبل را در ابتدای داستان فرضی استفاده کنیم، هنگام به‌کارگیری آن میتوانیم به‌راحتی کلمهٔ ارتباطی را از کلمه کلیدی تشخیص دهیم. برای مثال در اینجا کافران، در ابتدای داستان آورده شده است و یادآور آیه قبل است.
حال به جایگاه کلمهٔ ارتباطی در آیه بعد دقت کنید:
«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ؛ و بعضی از مردم (منافقان) گویند: ما ایمان آورده‌‌ایم به خدا و به‌روز قیامت، و حال‌آنکه ایمان نیاورده‌‌اند.»
آیه 8 سوره بقره
کلمهٔ کلیدی این آیه «بعضی از مردم» است و کلمهٔ ارتباطی هم «مهرزدن» میشود. حال ادامه داستان فرضی خود را می‌سازیم:
«بعد از مهرزدن، بعضی از مردم میگویند ایمان بیاورید به خدا.»
به همین ترتیب می‌توانید برای ادامه حفظ خود از روش کدینگ استفاده کنید. اما پرسشی که مطرح میشود این است که روش کدینگ حفظ قرآن چقدر مؤثر است؟ آیا با صرف وقت و کدگذاری تمام آیات قرآن و یادگیری همهٔ آنها، میتوان به حفظ کل قرآن مسلط شد؟
بررسی دقیق مزایا و معایب استفاده از روش کدینگ
روش کدینگ حفظ قرآن در واقع نوعی ترفند ذهنی است که به کمک آن میتوانیم کلماتی از آیات را به یادآوریم. در این روش با تصویرسازی‌های ذهنی و داستان‌سازی به‌سرعت میتوان آیات قرآنی را حفظ کرد. اما استفاده از این روش، در کنار مزایایی که دارد، معایب بسیاری دارد که باید آنها را هم در نظر گرفت.
یکی از معایب این روش این است که امکان خطای بالایی دارد. چرا که ما باید با یادآوری یک کلمه، کل آیه را به یادآوریم. همچنین یادگیری و حفظ تمام کدها، کلمات کلیدی و داستان‌ها، خود زمان و انرژی زیادی می‌طلبد. به همین علت میتوان گفت که با این روش، کار ما در حفظ قرآن دوباره‌‌کاری میشود. این مسئله، درصد خطای ما را بالاتر می‌برد و ممکن است خود این کدهای راهنما را فراموش کنیم.
از‌این‌‌رو بسیاری از اساتید معتبر، روش کدینگ را برای حفظ قرآن توصیه نمی‌کنند. به‌‌عنوان‌‌مثال، دکتر علی رجبی، استاد ارشد حفظ قرآن دربارهٔ میزان تأثیرگذاری این روش میگویند:
«استفاده از این روش و حفظ شماره صفحات قرآن، در کوتاه‌‌مدت مؤثر است. اما در بلندمدت دردسرساز میشود. به‌‌طور‌کلی، میتوان از این روش کمک گرفت؛ اما به آن اتکا نکنید.»
دکتر علی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن
ایشان معتقدند که در ابتدای استفاده از این روش، فرایند حفظ سریع است و حافظ میتواند در زمان اندکی، حجم زیادی از محفوظات وارد ذهن خود کند. اما با گذر زمان و افزایش میزان حفظیات، کدها فراموش می‌شوند و تمام محفوظات فرد از دست میرود.
از دیگر معایب بزرگ روش کدینگ، کم‌‌رنگ‌شدن تدبر در قرآن است. یادگیری آیات قرآن به کمک داستان‌های فرضی، گرچه راهی برای حفظ قرآن است؛ اما ما را از معنای قرآن دور میکند. زیرا در این روش، ترجمه و مفاهیم قرآن کاربردی ندارند. خوب است به یاد داشته باشیم که تدبر در قرآن، هدف نهایی ما از حفظ قرآن است و این هدف والا تنها با فهم معانی آیات قرآن میسر میشود. همهٔ اینها در حالی است که حافظان حرفه‌‌ای از روش‌‌هایی همچون «حفظ تصویری قرآن» استفاده میکنند که در آنها تدبر در آیات قرآن نقشی بنیادی ایفا میکند؛ بنابراین روش کدینگ، گرچه باعث افزایش سرعت ما در فرایند حفظ میشود؛ اما در ادامه، حافظان را با چالش‌های متعددی روبهرو میکند. در نتیجه از این روش نمی‌توان بهعنوان راهکاری بنیادی و اساسی استفاده کرد.
کلام آخر
در این مقاله دریافتیم که روش‌های مختلفی برای حفظ قرآن وجود دارد. یکی از این روشها، روش کدینگ حفظ قرآن است. در این روش با ساخت کدهای فرضی برای عدد صفحات قرآن، این صفحات و محتوای آنها را در ذهن تثبیت میکنیم. در ساخت این روابط ما از داستان‌های فرضی، کلمات کلیدی و کلمات ربط استفاده میکنیم که کارکرد هر یک را به طور کامل توضیح دادیم. علاوه بر این، با کد سازی آیات ابتدایی از سورهٔ بقره، نحوهٔ انجام این روش را شرح دادیم. در آخر با ذکر دلایل موجود، معایب و مزایای روش کدینگ را بررسی نمودیم. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
